Peningamál - 01.03.2006, Blaðsíða 42

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
42
VIII Verðlagsþróun og verðbólguhorfur
Verðlagsþróun
Undanfarna mánuði hefur verðbólga áfram verið töluvert yfir verð-
bólgumarkmiði Seðlabankans. Í marsbyrjun hafði vísitala neysluverðs
hækkað um 4,5% á tólf mánuðum. Er það sjöundi mánuðurinn í röð
sem verðbólga mælist yfir 4%. Ef horft er framhjá sveiflukenndum
liðum mælist verðbólgan örlitlu minni (kjarnavísitala 1) en munur-
inn minnkar ef einnig er horft fram hjá opinberum verðhækkunum
(kjarnavísitala 2), sem hafa verið litlar frá ársbyrjun 2005. Meginhluti
verðbólgunnar undanfarið ár skýrist af hækkun húsnæðiskostnaðar.
Húsnæðisverðbólgan hefur þó hjaðnað töluvert frá því í október og
horfur eru á að hjöðnun hennar haldi áfram. Á sama tíma hefur dregið
úr hjöðnun vöruverðlags og verður að telja líklegt að framhald verði á
þeirri þróun einnig. Á hinn bóginn hefur dregið nokkuð úr tólf mán-
aða verðhækkun þjónustu, bæði opinberrar og þjónustu einkaaðila. Á
bak við þessar breytingar á verðbólgunni eru að miklu leyti svokölluð
grunnáhrif, þ.e.a.s. breytingar á vísitölunni fyrir tólf mánuðum, fremur
en að skörp skil hafi orðið undanfarna mánuði. Hröð hækkun hús-
næðis á fyrstu mánuðum ársins 2005 er að hverfa úr tólf mánaða
verðbólgumælingu, sem veldur því að verðbólgan mælist minni. Á
vormánuðum mun hins vegar gæta gagnstæðra grunnáhrifa verðstríðs
á dagvörumarkaði sl. vor. Því eru horfur á að verulegar breytingar
verði á því hvernig verðbólgan er saman sett á þessu ári, hvað sem
líður framvindu verðbólgunnar í heild.
Húsnæðisverðbólga hjaðnar
Töluvert hefur dregið úr húsnæðisverðbólgu frá nóvembermán-
uði, þ.e.a.s. þeirri verðlagsmælingu sem lá fyrir þegar Peningamál
2005/4 voru gefin út í byrjun desember. Húsnæðisverðbólga varð
mest 18,3% í október en var komin niður í 13,7% í byrjun mars.
Húsnæðisliður vísitölu neysluverðs vegur rúmlega 23% í vísitölunni.
Hækkun hans hefur því umtalsverð áhrif á verðbólguna og hefur raun-
ar skýrt meginhluta hennar á sl. ári. Sá þáttur húsnæðisliðarins sem
þyngst vegur, u.þ.b 15% í vísitölu neysluverðs, er svokölluð reiknuð
húsaleiga, þ.e.a.s. reiknaður húsnæðiskostnaður þeirra sem búa í eigin
húsnæði. Helstu áhrifaþættir reiknaðrar húsaleigu eru breytingar á
markaðsverði húsnæðis og vöxtum.1 Markaðsverð húsnæðis hækkaði,
sem kunnugt er, hröðum skrefum í kjölfar þess að aðgengi almenn-
ings að lánsfé til húsnæðiskaupa var bætt verulega á árinu 2004 og
vextir húsnæðislána voru lækkaðir verulega sumarið og haustið 2004.2
Verðhækkunarbylgja þessi reis hæst snemma árs 2005, og hækkaði
íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu t.d. um því sem næst 10% fyrstu
tvo mánuði ársins og um ríflega fimmtung á tímabilinu desember
2004 til maí 2005.
1. Gerð er grein fyrir því hvernig Hagstofan reiknar húsnæðisliðinn í Peningamálum 2005/2.
2. Um áhrif kerfisbreytinganna á innlendum húsnæðislánamarkaði á þróun húsnæðisverðs er
fjallað nánar í grein Lúðvíks Elíassonar og Þórarins G. Péturssonar, ,,The residential housing
market in Iceland: Analysing the effects of the recent mortgage market restructuring”,
Central Bank of Iceland, Working Papers, nr. 29/2006.
Mynd VIII-1
Verðbólga janúar 2001 - mars 20061
0
2
4
6
8
10
12
200620052004200320022001
12 mánaða breyting vísitölu (%)
1. Kjarnavísitölur mæla undirliggjandi verðbólgu. Kjarnavísitala 1 er
vísitala neysluverðs án búvöru, grænmetis, ávaxta og bensíns. Í
kjarnavísitölu 2 er að auki verðlag opinberrar þjónustu undanskilið.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Vísitala neysluverðs
Kjarnavísitala 1
Kjarnavísitala 2
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
80
120
160
200
240
280
200620052004200320022001200019991998
Reiknuð húsaleiga
Greidd húsaleiga
1992 = 100
Mynd VIII-2
Þróun greiddrar og reiknaðrar húsaleigu
janúar 1998 - mars 2006
Heimild: Hagstofa Íslands.