Peningamál - 01.07.2007, Qupperneq 57

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
57
erlendra aðila í Bandaríkjunum. Ávöxtun í formi endurfjárfests hagn-
aðar er hins vegar mun hærri í beinni fjárfestingu Bandaríkjamanna
erlendis. Á árunum 1984-2004 námu þáttatekjur Bandaríkjamanna
af endurfjárfestum hagnaði yfi r 1.100 milljörðum Bandaríkjadala en
þáttagjöld til erlendra fjárfesta námu aðeins 20 milljörðum dala á sama
tímabili.
Gros (2006) leiðir að því líkur að þessi munur sé það stór að
ekki sé mark takandi á opinberum tölum um endurfjárfestan hagnað.
Fyrir því séu margvíslegar ástæður. Þar skiptir mestu að upplýsinga
um hagnað bandarísku fjárfestingarinnar í beinni fjárfestingu erlendis
er afl að með könnunum hjá bandarískum fjárfestum. Af skattalegum
ástæðum hafi þeir ekki beinan hvata af því að draga úr bókfærðum
hagnaði því að hagnaðurinn er ekki skattlagður í Bandaríkjunum fyrr
en hann er innleystur. Hins vegar hafi erlendir eigendur beinnar fjár-
festingar í Bandaríkjunum skattalegt hagræði af því að gefa upp sem
minnstan hagnað til að lágmarka skattgreiðslur (Gros 2006; Heath
2007). Það styður þessa kenningu að ávöxtun verðbréfafjárfestingar
erlendra aðila í Bandaríkjunum er talsvert hærri en ávöxtun af beinni
fjárfestingu erlendra aðila í Bandaríkjunum. Ólíklegt má telja að er-
lendir fjárfestar í Bandaríkjunum muni til lengdar sætta sig við mun
minni ávöxtun af beinni fjárfestingu í Bandaríkjunum en af sams konar
fjárfestingu utan Bandaríkjanna. Í umdeildri grein varpa hins vegar
Hausmann og Sturzenegger (2006a; 2006b) fram þeirri kenningu að
misræmi á milli þróunar hreinnar stöðu og þáttatekna megi skýra út
frá ákveðnum óefnislegum eiginleikum, sem þeir kalla hulduefni (e.
dark matter), sem gefur beinni fjárfestingu í Bandaríkjunum forskot á
sams konar fjárfestingu í öðrum löndum. Þessir óefnislegu eiginleikar
eiga m.a. að vera fólgnir í stjórnmálalegum stöðugleika og aðgangi
að þekkingu. Þar af leiðandi geti Bandaríkin viðhaldið núverandi og
jafnvel vaxandi viðskiptahalla við útlönd án teljandi vandræða. Gert er
ráð fyrir að viðskiptahallinn muni fjármagna sig sjálfur út frá jákvæðum
þáttatekjujöfnuði þrátt fyrir vaxandi skuldir.
Higgins et al. (2006) telja hins vegar að haldi erlend skuldasöfn-
un áfram með óbreyttum þunga muni versnandi neikvæð staða brátt
vega þyngra en jákvæð ávöxtun af beinni fjárfestingu Bandaríkja-
manna erlendis, umfram beina fjárfestingu erlendra aðila í Bandaríkj-
unum, sem mun þar af leiðandi hafa í för með sér vaxandi halla á
þáttatekjujöfnuði.
Langvarandi viðskiptahalli í Bretlandi en samt batnar
hrein erlend staða þjóðarbúsins
Bretland hefur um langt skeið búið við halla á viðskiptajöfnuði. Undan -
farin 20 ár hefur viðskiptahallinn verið að meðaltali 2% af vergri lands-
framleiðslu (sjá mynd 3) en á allra síðustu árum hefur hallinn á vöru- og
þjónustujöfnuði aukist. Jafnframt hafa bæði eignir og skuldir þjóð-
arbúsins vaxið gífurlega, eða um allt að 60% af VLF á ári. Þrátt fyrir
viðvarandi viðskiptahalla og mikinn vöxt erlendra eigna og skulda hef-
ur hrein erlend staða aðeins versnað lítils háttar í hlutfalli við eignir og
skuldir (Whitaker 2006). Ef erlend staða er umreiknuð á markaðsvirði
kemur í ljós að erlendar eignir eru meiri en skuldir (Nickell 2006). Meg-
inskýring þess að hrein erlend eign þjóðarbúsins eykst þótt þjóðin eyði