Sagnir - 01.06.1998, Qupperneq 48

SAGNIR ‘ 9847
Íslenskt fullveldi í 80 ár
Sogsvirkjun
21 Bskj.R. Aðfnr. 3222. Sogsvirkjunarlán 1935. (Guinnes, Mahon & Co. til
Péturs Hafstein 27. nóv. 1930.)
22 Bskj.R. Aðfnr. 7056. Gjörðabók bæjarstjórnar 19281932. (fundur 11. des.
1930). – Bskj.R. Aðfnr. 4642. Gjörðabók rafmagnsstjórnar 1921-1933.
(fundur 10. des. 1930).
23 Ólafur Ásgeirsson: Iðnbylting hugarfarsins, 107-111. Sjá einnig: Lúðvík
Kristjánsson: Úr bæ í borg, 29-68. – Hannes H. Gissurarson: Jón Þorláks-
son forsætisráðherra. Reykjavík 1992, 527. – Ármann Þorvaldsson: „Jón
Þorláksson borgarstjóri 1933-1935.“ (Ritgerð til B.A. prófs í sagnfræði við
Háskóla Íslands 1992), 6-23. – Sumarliði R. Ísleifsson: Í straumsamband,
79-80.
24 Hannes H. Gissurarson: Jón Þorláksson forsætisráðherra, 526-7.
25 Sjá m.a.: Alþingistíðindi C (1931, fyrra þing), 1143-1146, 1150-1151,
1172-1173. Alþingistíðindi C (1931, síðara þing), 343-346.
26 Sama heimild, 343.
27 Alþingistíðindi C (1931, fyrra þing), 1133-1141.
28 Helgi Kristjánsson: Birta, afl og ylur. Saga Rafmagnsveitna ríkisins í 50
ár 1947-1997. Reykjavík 1997, 16. Undirbúningur framkvæmdanna hafði
þó hafist nokkru fyrr, en tafist vegna styrjaldarinnar. Suðurlandsveita.
Athugun á raforkumálum Suðurlands. (Útg. Framkvæmdastofnun ríkisins,
áætlanadeild og Samtök sunnlenskra sveitarfélaga.) Reykjavík 1980, 6.
29 Steingrímur Jónsson: Um Sogsvirkjunina, 19. Stofnað var sérstakt
fyrirtæki um rekstur Sogsvirkjunar og var rekstur hennar þar með skilinn frá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur. Eftir sem áður var fyrirtækið að öllu leyti í eigu
Reykjavíkur til ársins 1949 og Steingrímur Jónsson var framkvæmdastjóri
þess.
30 Alþingistíðindi C (1931, fyrra þing), 1129-1132, 1146-1147.
31 Alþingistíðindi B (1933), 2274. Jón Þorláksson tók í sama streng á
haustþinginu 1931. Alþingistíðindi C (1931, síðara þing), 347.
32 Alþingistíðindi C (1931, fyrra þing), 1181.
33 Sama heimild, 1139.
34 Sama heimild, 1138-1141.
35 Sama heimild, 1133.
36 Landsreikningurinn fyrir árið 1930. Reykjavík 1931, xvi, xxix-xvx, xxxi.
37 Alþingistíðindi C (1931, fyrra þing), 1140. – Alþingistíðindi C (1931,
síðara þing), 359, 373.
38 Landsreikningurinn fyrir árið 1930, xxxi.
39 Steingrímur Jónsson: Um Sogsvirkjunina, 15, 32. Síðar bættist þriðji
ráðunauturinn í hópinn, Hallgrim Thoresen að nafni. Allir voru þessir menn
í fremstu röð á sínu sviði á Norðurlöndum. Berdal sá um framkvæmd
byggingarvinnunnar, Nissen um tilhögun rafvéla og rafbúnaðar og Thoresen
um vatnsaflsvélarnar.
40 Bskj.R. Aðfnr. 7195. Gjörðabók bæjarstjórnar 1932-1934. (fundur 15.
feb. 1934).
41 Þess var þó ekki langt að bíða að stjórnmálamenn létu sér til hugar koma
að nýta rafmagnið úr Soginu til orkufrekrar iðnaðarframleiðslu. Þannig
athugaði Skipulagsnefnd atvinnumála strax á árinu 1936 möguleika á því að
stofna sements- og áburðarverksmiðju. Athygli vekur að Jónas frá Hriflu var
einn nefndarmanna og virðist hann því hafa verið býsna snöggur að taka
virkjunina í sátt. Álit og tillögur Skipulagsnefndar atvinnumála I, 312-342.
42 Bskj.R. Aðfnr. 3222. Sogsvirkjunarlán 1935. („A short summary of some
principal facts [...]“)
43 Sumarliði R. Ísleifsson: Í straumsamband, 167.
44 Arge, Jógvan: Ljós yvir landið. SEV 50 ár. Þórshöfn 1996, 15-26.
45 Todd, Edmund N.: „Electric Ploughs in Wilhelmine Germany: Failure of
an Agricultural System.“ Social Studies of Science. (1992). London 1992,
263-281.
46 Reykjavíkurbær varð óþyrmilega fyrir barðinu á þessari stífni breskra
stjórnvalda nokkrum árum síðar þegar til stóð að afla lána fyrir hitaveituna,
eins og fram kemur í grein Lýðs Björnssonar: „Í lánsfjárleit 1937-1939.“
Saga XXVIII (1990).
47 Bskj.R. Aðfnr. 3544. Sogsvirkjunarlán 1934. (Bréf Jóns Þorlákssonar til
Guðmundar Ásbjörnssonar, 19. apríl 1934.)
48 Bskj.R. Aðfnr. 3222. Sogsvirkjunarlán 1935. (Royal Exchange Assurance
til Jóns Þorlákssonar, 13. apríl 1934.“)
49 Bskj.R. Aðfnr. 3544. Sogsvirkjunarlán 1934. (Bréf Jóns Þorlákssonar til
Guðmundar Ásbjörnssonar, 19. apríl 1934.) „Lán til Sogsvirkjunar fáanlegt
víða.“ Ísafold og Vörður, 22. maí 1934.
50 Hannes H. Gissurarson: Jón Þorláksson forsætisráðherra, 530-1.
51 Steingrímur Jónsson: „Um undirbúning Ljósafossvirkjunar 1934.“
Raftýran. (1963) (útg. Starfmannafélag Rafmagnsveitu Reykjavíkur), 9.
52 Sama heimild, 7-8.
53 Hannes H. Gissurarson: Jón Þorláksson forsætisráðherra, 531.
54 Steingrímur Jónsson lýsir samningaviðræðunum í Stokkhólmi skilmerki-
lega. Í frásögn hans kemur skýrt fram hversu beina aðild norrænu fyrirtækin
áttu að umræðunum og hvernig bankarnir reyndu sérstaklega að trana fram
þeim fyrirtækjum sem þeir höfðu í viðskiptum. Steingrímur Jónsson:
„Tildrög að virkjun Sogsins [...],“ 180.
55 Lýður Björnsson: „Í lánsfjárleit 1937-39,“ 70 og áfram.
56 Dansk civilingeniørstat 1955. Biografiske oplysninger om polytekniske
kandidater 1829-1954 med et tillæg om 287 af Dansk Ingeniørforenings
medlemmer, der ikke er udgået fra Polyteknisk Læreanstalt. Kaupmannahöfn
1956, 8-34.
57 Steingrímur Jónsson taldi raunar að Højgaard væri orðinn stjórnarmaður
árið 1933 og gæti það bent til að hann hafi haft þar áhrif. Steingrímur
Jónsson: „Tildrög að virkjun Sogsins [...],“ 168.
58 Lýður Björnsson: „Í lánsfjárleit 1937-39,“ 69-70, 77. Steingrímur
Jónsson: „Tildrög að virkjun Sogsins[...],“ 165.
59 Bskj.R. Aðfnr. 3544. Sogsvirkjunarlán 1934. (Stadens Reykjaviks 4%
obligationslån av den 1 januari 1935[...]) Ármann Þorvaldsson: „Jón Þorláks-
son borgarstjóri 1933-1935,“ 74-5. Heimilt var að greiða lánið upp að tíu
árum liðnum og var það gert árið 1945.
60 „Sogslánið tekið.“ Ísafold og Vörður, 19. des. 1934.
61 Bskj.R. Aðfnr. 3544. Sogsvirkjunarlán 1935. (Bréf Jóns Þorlákssonar til
Mr. A. E. Phelps, [10. apríl 1934]. )
62 Hannes H. Gissurarson: Jón Þorláksson forsætisráðherra, 532.
63 „Sogsvirkjun stærsta framfarasporið.“ Ísafold og Vörður, 24. des. 1934.
64 Skjalasafn Rafmagnsveitu Reykjavíkur, (án númers) Ljósafoss US-
ráðunautar. Undirbúningur 1929-37. (Skýringar við yfirlit yfir stofnkostnað
Sogsvirkjunar samkv. reikningsjöfnuði pr. 31.des. 1937.)
65 Steingrímur Jónsson: „Rafmagnsveita Reykjavíkur 1920-1960,“ 39-42,
88-89. Bskj.R. Aðfnr. 3501. Rafveitulán 1931-1939. (Bréf Rafmagnsveitu
Reykjavíkur til bæjarráðs, 11. sept. 1939.)
66 Stefán Pálsson: „Við Hlemmtorgið gnæfir [...],“ 64-67, 96-99.