Sagnir - 01.06.1998, Blaðsíða 89

Sagnir - 01.06.1998, Blaðsíða 89
tóku þátt í þessum aðgerðum, en hinir stóðu hjá og fylgd- ust með án þess að aðhafast nokkuð. Að þessu loknu fóru þeir, en tóku í leiðinni með sér ellefu vetra gamlan hest, góðgengan, sem Ingibjörg átti. Sigurður Einarsson sagði Ingibjörgu um leið og hann fór, að lögmaður væri búinn að byggja öðrum jörðina, en hún skyldi fara í Brekkukot því þar fylgdi með snemmbær kýr. Kvaðst Sigurður hafa umboð til að byggja henni jörðina. Ingibjörgu var óljúft að flytja í kotið en fór þangað þegar nýi ábúandinn kom í Miðhús. Búskapurinn gekk ekki betur í Brekkukoti og aftur komu fulltrúar lögmanns og tóku nú leigukýrnar og ærnar, sem fylgt höfðu jörðinni. Þá voru mæðginin bjargarlaus. Umboðsmennirnir heimt- uðu af ekkjunni greiðslu fyrir landskuld og leigum. Ingibjörg átti lítið til að greiða með en bauð þeim kven- söðul upp í leiguna og það sem þeir vildu af búsgögnum. Mennirnir neituðu og kváðu það ógilt. Ein kista var óbrotin frá heimsókn þeirra í Miðhús og heimtuðu höfðingj- arnir lykil að henni og tóku þaðan allt sem þeim leist einhver fengur í. Eftir þennan atgang umboðsmannanna voru Ingibjörg og Jörundur sonur hennar, sem þá var orðinn einn eftir heima, komin á vonarvöl. Þau voru jarðnæðislaus og höfðu ekkert sér til framfæris nema það sem almúginn veitti þeim.30 Í mann- talinu 1703 má finna mæðginin Jörund og Ingibjörgu. Þau voru hýst nóttina fyrir páska hjá Andrési Árnasyni í Engihlíð. Þá var Ingibjörg sögð 50 ára en Jörundur 21 árs.31 Gottrup lögmaður var ekki viðstaddur þessar aðfarir umboðsmannanna og vera má að hann hafi aldrei fengið nákvæma vitneskju um framkomu þeirra við mæðginin, en hann lét þó við- gangast að þeim væri byggt út af jörðinni og komið á vonarvöl. Þannig urðu þau öðrum sýslu- búum til þyngsla. Frásögn Ingibjargar Pálsdóttur er ekki fögur og þó aðeins væri brot af sögu hennar sannleikanum samkvæmt, ber hún vott um mikla harðneskju og miskunnar- leysi gagnvart þeim sem lítils máttu sín. Lögmaðurinn var harður á því að Ingibjörg segði ósatt og skrifaði til erindrekanna 10. ágúst 1703. Þar hélt hann því fram að Páll varalögmaður hefði látið skrifa upp eftir „en vanartig betler Kvindes person“ Ingibjörgu Pálsdóttur frásögn um sig og nokkra þjóna réttvísinnar í Húnavatnssýslu auk sex heiðvirðra dánumanna í héraðinu. Óbreyttur vinnumaður sem var viðstaddur framburð kerlingar hefði fengið afrit af honum hjá Páli og sýnt hverjum sem hafa vildi. Þetta kom af stað orðrómi um allt héraðið og víðar, þar sem fyrrnefndir heiðursmenn hafi verið ófrægðir fyrir afskipti sín af betlikerlingunni Ingibjörgu. Gottrup taldi slík vinnu- brögð ekki sæmandi fyrir varalögmanninn og óskaði eftir því að Árni kannaði þetta mál og þá mundi annað verða upp á teningnum en framburður kerlingarinnar á heimili varalög- mannsins gæfi til kynna.32 Önnur ekkja, Þóra Gissursdóttir, kvartaði einnig við Pál. Framburður hennar var skráður í Víðidalstungu 27. mars 1703. Sá vitnisburður var ekki alveg eins slæmur og frásögn Ingibjargar, en Þóra fór líka á vonarvöl. Í manntalinu 1703 er Þóra talin með hreppsfólki í Áshreppi. Þar segir að hún sé 56 ára og færi sig sjálf.33 Gottrup hafði svipaða sögu að segja í málum ekkjanna, nema hvað hann hafði sýnt Þóru meiri miskunn en hinni ekkj- unni með því að lána henni kú þegar hennar kýr voru geldar. Strax eftir vitnisburðinn sem hún gaf hjá Páli lögmanni fór hún til Þingeyra. Þar bað hún Gottrup lögmann um fyrirgefningu í votta viðurvist, því hún hefði logið upp á hann.34 Árni skrifaði á smáseðil sem fylgir framburði Þóru og segir: „Þessi kerling Þóra Gissursdóttir er nú dauð. Þar fyrir utan gekk hún síðan á móti þeim sínum framburði, heima á Þingeyrum, og át hann ofan í sig.“35 Þess verður að geta að í jarðabókinni kemur líka fram að Gottrup átti það til að sýna ekkjum góðvild. Í Hvammi í Vatnsdal tíðkaðist að gjalda landskuld með fóðri og vallarslætti, en það sem umfram var, skyldi goldið með sauðum í kaupstað. Tvíbýli var á jörðinni þegar jarðabókin var gerð. Annar ábúandinn var ekkjan Kolfinna Skeggjadóttir. Henni bar samkvæmt hefð að greiða landskuldina með fóðri og vallarslætti, en þau tvö ár sem hún hafði haldið jörðina hafði lögmaðurinn vægt um vallar- sláttinn, en tekið í staðinn þá greiðslu í gildum vörum sem ekkjan megnaði að gjalda.36 Ekki hefur Gottrup því verið alls varnað. Þarna bregður fyrir óvæntri „góðmennsku“ eða var það ef til vill aðeins hagsýni af hálfu lögmannsins? LANDSKULD OG LEIGUKÚGILDI Margt varð Gottrup til angurs og ama. Páll Vídalín bjó í umdæmi hans á eignarjörð sinni Víðidalstungu sem var í næstu kirkjusókn við Þingeyrar. Hann átti því auðvelt með að SAGNIR ‘ 98 88 Landsdrottnar og leiguliðar Algengar kvaðir á leiguliða, vallarsláttur og leigukúgildi. Efri myndin er frá Hafnarfirði á 18. öld en sú neðri frá Reykjahlíð um 1830. Mennirnir létu nú greipar sópa og tóku allt nýtilegt, brutu upp kistu og tóku úr henni það sem þeim leist á. Frá Þingvöllum um 1830 - lægsti stallurinn hægra meginn á miðri mynd er Lögberg. Þar er ekki lengur hægt að sjá byggingar enda hafa þingstörf legið niðri í 30 ár.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.