Sagnir - 01.06.1998, Side 16

15
Björn Bjarnason menntamálaráðherra, leiddi umræður
sem voru mjög fjörlegar og snerust helst um það hvernig
rannsóknir á kalda stríðinu væru sífellt að breytast með til-
komu nýbirtra skjala og nýrra sjónarhorna. Allir voru þeir
sammála um að ein leiðin til að öðlast skilning á kalda stríðinu
væri að kanna áhrif menningar á stefnu stjórnvalda, hví
hugmyndafræði Vesturvelda sigraði þá sovésku. Spurningin
er sérstaklega forvitnileg með tilliti til þess að báðir pólar
stofnuðu til víðtækra menningartengsla og beittu öllum
brögðum til að hafa áhrif á almenning og stjórnvöld. Einnig
bentu þeir á mikilvægi þess að innbyrðis
samskipti kommúnistaríkjanna annars
vegar og Vesturveldanna hins vegar
séu nánast óplægður akur. Opnun
skjalasafna í austri gefi tækifæri til
nýrra rannsóknarefna. Allir nýir fletir
á kalda stríðinu ýti undir skilning
okkar á þessari baráttu.
HIð NORRÆNA MYNSTUR
Finnar og Svíar hófu umræður næsta morgun með umræðum
um ,,jafnvægi“ á Norðurlöndunum og hlutleysisstefnur Finna
og Svía í kalda stríðinu. Í hópnum voru bæði valinkunnir
fræðimenn og eins embættismenn úr utanríkisþjónustunni þeir
Jaakko Iloniemi, fyrrum sendiherra Finnlands í Washington,
og Krister Wahlbäck, sagnfræðingur og öryggismála-
sérfræðingur sænska utanríkisráðuneytisins.
Fram kom að jafnvægishugmynd
Norðurlandanna, að sumu leyti óraunhæf en þó árangursrík,
var notuð í þeim tilgangi að halda þjóðunum utan við kalda
stríðið eins og hægt var. Hugmyndin um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd var tæki notað í svipuðum tilgangi og voru þeir
Ilionemi og Wahlbäck sammála um að Norðmenn höfðu mest
um norræna jafnvægið að segja. Þeir höfðu áhrif á hernaðar-
umsvif NATO í Noregi en aðalhættan fyrir Finna var einmitt
sú að Atlantshafsbandalagið kæmi kjarnorkuvopnum fyrir í
Noregi. Sovétmenn myndu þá ekki hika við að koma
kjarnorkuvopnum til Finnlands - til að viðhalda jafnvæginu.
Finnar töluðu því frekar um norrænt
mynstur heldur en jafnvægi.
Samskipti Norðurlandanna við
Sovétríkin annars vegar og lönd
Atlantshafsbandalagsins hins vegar,
voru rædd sérstaklega. Fram kom að
ekki sé hægt að ræða um einhverja
eina heildarstefnu Norðurlandanna,
hvorki í garð Sovétríkjanna né Vesturveldanna. Þrátt fyrir
svipaða menningu tókst Norðurlöndunum ekki að mynda
heildstæða stjórnmála- og hernaðarstefnu.
Hernaðarmál fengu einnig sinn skerf og var komið inn
á ýmis viðkvæm málefni. Mikael af Malmborg, sænskur
stjórnmálafræðingur, benti á að í ljósi hernaðarlegra sjónar-
miða var sænska hlutleysisstefnan óraunsæ, þó hún hafi þjón-
að stjórnmálalegum tilgangi. Svend Aage Christensen, frá
dönsku utanríkismálastofnuninni, greindi frá niðurstöðum
opinberrar skýrslu er lögð var fram í fyrra og fjallar um stöðu
og hlutverk Grænlands í kjarnorkustefnu Bandaríkjamanna.
Christensen sagði frá því hvernig það græna ljós sem þá-
verandi forsætisráðherra Dana, H.C. Hansen, gaf árið 1957 á
að kjarnorkuvopn yrðu geymd á Grænlandi var notað til
að koma loftvarnarflaugum
SAGNIR ‘ 98
Öryggi og ójafnvægi
en aðalhættan fyrir Finna var
einmitt sú að Atlantshafsbanda-
lagið kæmi kjarnorkuvopnum fyrir í
Noregi. Sovétmenn myndu þá ekki
hika við að koma kjarnorkuvopnum
til Finnlands
Danskar herflugvélar í
viðbragðsstöðu á
NATO-flugvelli nálægt
Árósum. Frá árinu 1965.
Ráðstefnugestir á Grand Hótel í Reykjavík