Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2000, Side 41

Arnardalur og gæði hans
um hann hefur síðar orðið, veit enginn. Illt
var að missa lykilinn Jökulsnaut því hver
veit nema upp hefði mátt ljúka með honum
hirslum þeim á Dyngju er geyma hina for-
vitnilegu sögu Þorsteins Jökuls á þessum
slóðum. En saga hans er sér kafli í þessum
Arnardalsfræðum.
I lýsingu Arnardals í Austra 1887 er
nefnt „hreysi“ í hól byggt handa þeim
mönnum sem vitja þangað um hesta á
vetrardag. í bókinni Á fjalla- og dalaslóðum
eftir Pál Guðmundsson frá Rjúpnafelli í
Vopnafirði er ágæt lýsing af kofa þessum,
en á Dyngju í Arnardal kom hann vorið
1910 eða tveim árum síðar en Daniel
Bruun. Er gott að hafa myndskissu D.B. af
kofanum til samanburðar við frásögn Páls.:
„Við komum á Dyngju, bæjarstæði
Þorsteins Jökuls forföður míns. Bjó hann
þar í lok fimmtándu aldar og hefur ef til vill
verið eini ábúandi þar. Var þar leitar-
mannakofi, byggður með kynlegu móti.
Hann var svo gerður, að tekin var sem gröf
af manni en öllu stærri um sig og um fjögur
og hálft fet á dýpt, reft yfir slétt við jörðu og
þakið yfir með mold og öðru sem til féllst.
Op var á þakinu, svo maður gat smeygt sér
þar niður og hlemmur yfir. Var það
íburðarlaus bygging. Ef til vill hefur ekki
verið svo ónotalegt þarna niðri, trekklaust
og lítill raki, því jarðvegur er þar þurr og
sendinn. Var þetta skýli ætlað þeim mönn-
um sem gengu til hrossa í Amardal. Var
siður að færa þangað hesta á haustin af
innstu bæjunum á Jökuldalnum og úr
Jökuldalsheiðinni. Gengu þeir þar oft meiri
hluta vetrar og stundum veturinn út í gegn
og fóm vel með sig. Var vitjað um þá af og
til og voru það kallaðar hrossagöngur.“
Um eða upp úr aldamótum 1900 byggði
Stefán Einarsson í Möðrudal kofa í sama
stíl á Alfta- og Fagradal. Em tóftir þeirra
enn glöggar vel og góður vitnisburður um
þessi hreysi. En ummerki gamla kofans á
Dyngju em svo til horfin.
Stefán var fæddur á Brú 1848 og ólst þar
upp til fullorðinsára, sonur Einars bónda á
Brú Einarssonar bónda sama staðar og á
Kjólsstöðum á Efra-Fjalli, Einarssonar
bónda Jónssonar á Eiríksstöðum og konu
hans Sólveigar Þorkelsdóttur heimska á
Eiríksstöðum, sem Gunnlaugur „hnappa-
strákur“ Arnason elskaði og galt fyrir með
lífi sínu 1749.
Fyrr var að því vikið í þessu spjalli að í
þeim gæðum Arnardals sem Möðrudalsstað
tilheyrði, hefði selför getað verið. Ekki
munu þó tvennir rústastaðir á Dyngju sanna
það að svo hafi verið. En á eitt skal bent
sem hugsanlega styrkir þá tilgátu. Á grjót-
unum á milli Möðrudals og Arnardals er á
nokkuð löngum kafla mikið af vörðubrotum
og leiðarmerkjum. Tæpast leikur vafi á því
að þessi vegsummerki beri vitni um talsvert
mikla umferð frá Möðmdalsbyggðinni fram
í Arnardal. Hefur sú leið legið í beina
stefnu frá Kjólsstöðum inn í Arnardal fyrir
vestan Eggert. Þá er þess líka að geta að
mest er vörðukraðakið um það bil sem
hálfnuð er leiðin. Trúlegt er að þeir sem
önnuðust flutning á selmötunni úr selinu
hafi þurft að hvíla klyfjahrossin einhvern-
tíma á 25 kílómetra langri leið og taka ofan
klyfjar.
En það er líklega tímanna tákn á þessum
síðustu og bestu tímum að nú eru gæði
Arnardals fyrst og fremst metin eftir því
hversu mikið jökulskólpvatn rúmast í
honum vegna virkjunarmartraða land-
drekkjenda.
39