Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2000, Qupperneq 116

Múlaþing
Andlát Gunnlaugs Árnasonar sem deiddur var í Hrafnkelsdal
f þann týma að Hrafnkelsdalur var í auðn og eingin biggð í honum, notuðu Brúar- og Eyríksstaða menn dalinn til beitar
fyrir fje og hesta. Um þær mundir var karlmaður á Brú, fjársmali sem Gunnlaugur hjet Amason, ættaður úr Skriðdal. Hann
var manna best vaxinn að stærð og limalagi, hugaður vel og karlmenni hið mesta því almælt var að hann mundi hafa tveggja
röskra karla afl. Óglöggt veit jeg hvort hann var tekinn við búsforráðum á Brú. Þá var hann trúlofaður ingisstúlku Sólveigu
Þorkelsdóttir sem þá bjó á Eyríksstöðum og sat stúlkan heima til þess týma að brúðkaup þeirra skildi framm fara, sem átti
að vera með níárinu um veturinn. -
Gunnlaugur þessi var hinn mesti stássmaður, eptir því sem gjörðist í þá daga. Hann hneppti öll föt sín og þótti það stáss
í þá daga því til þess týma vóru öll föt karlmanna krækt og var hann einmitt sá fyrsti maður sem tók upp að hneppa föt sín
á Jökulsdal. -
Þennann vetur dreymdi hann milli vetur nótta og jólaföstu, að dökkklædd kona koma [svo] til sýn og segja [svo]
snöggt til sfn: Gakk þú ekki inn í Hrafnkelsdal fyrir jól f vetur, enn með það hvarf draum konan. Gunnlaugur sagði draum
sinn um morguninn og lagði lítinn trúnað á drauminn. Þessi vetur var hinn besti jarðavetur og gekk allt fullorðna fjeð frá
Brú í dalnum ásamt hestum frá Eyríksstöðum, og gekk Gunnlaugur ekki nema tvisvar í viku til fjárins. Nú leið allur
veturinn til jóla og draumurinn gleimdist, enn á Þorláksdagskvöld fyrir jól gekk Gunnlögur einn samann út eptir dagsetur,
og kom litverpur inn, og sagðist hafa orðið var við eitthvað ónáttúrlegt úti. Nú svaf hann af um nóttina, en um morguninn
átti hann von á manni utann frá Eyríksstöðum til að ganga í dalinn með honum og að hrossum en þetta brást einhvorra
orsaka vegna að maðurinn kom ekki frá Eyríksstöðum, svo Gunnlögur lagði einn af stað til gaungunnar í dalinn. Nú leið
dagurinn til kvölds að ekki kom Gunnlaugur heim og framm á vöku. Fór menn þá að gruna, að ekki mundi einleikið með
manninn, að hann kom ekki, enn hundurinn kom í húminu, sem fylgdi honum. -
Var nú strax sendur maður út að Eyríksstöðum og Hákonarstöðum að safna mönnum og gjöra leit í dalinn eptir
manninum því nú urðu allir felmtsfullir og var eins og menn vöknuðu af svefni, með drauminn, svo einginn þorði að ganga
í dalinn án þess að fjölmennt væri. -
Mennimir sem gjörðu leitina í dalinn urðu 1 lfu saman, biijuðu leitina á jóladagsmorgun, og geingu inn allann dalinn
að svo kallaðri Hústótt, þar fundu þeir för Gunnlaugs að ofan eptir dalnum, og beina leið úthjá Hústótt, en þegar hann hafði
komið útá millum svo kallaðra Hústóttar mela, hafði einhvor óvættur komið handan yfir ána, og vóru þess skrímslisför ólík
nokkurrar skepnu annarar. Förin vóru kringlótt, og virtist líkast sem kvartils botni á stærð. Þar sem fund Gunnlaugs og þessa
óvættis bar saman, var stafur Gunnlaugs í þremur pörtum enn Gunnlaugur að því búnu lagt á rás neður eptir dalnum og
stokkið svo hroðalega undan vættinum að hvor leitarmanna varð að stíga einu sinni neður millum spora Gunnlaugs þótt
hann hlipi til. Þessum hlaupum hafði hann haldið æðilangt neður eptir dalnum, til þess er stórgríttur melur varð fyrir
honum. Þar hafði hann leyst upp freðið grjót, og borið að óvættinum, enn þegar grjótið var þrotið. Hafði hann lagt enn á
rás neður eptir dalnum, til þess að hann kom á svo kallaðann Skænadalsbala, þar hafði óvætturinn náð honum, og þeir tekist
á og barist vítt um balann, því öllum virtist sem upp hefði geingið freðinn jörðin. Þar hafði Gunnlaugur fallið fyrir óvætti
þessum, og lá þar örendur enn öll föt slitinn utan af hönum, og líkhami hans allur snúinn úr öllum liðamótum. Þaðan röktu
leitarmenn för óvættisins suður og uppí svokallað Urðarteigsfjall með miklum blóðdreíjum í slóðinni, líka hafði óvætturinn
dreigið slóða eptir sjer líkst og getur um í Grettirssögu. -
Líkt er svo sagt frá að einginn leitarmanna hafi þorað leingra enn neðantil í fjallið og snúið við svobúið heimleiðis.
Allir sem þekktu Gunnlaug hörmuðu hann sárt, enn Þorkell sagði þá hann heirði afdrif hans: Svona fara þeir þessir
hnappagikkir.
Dalurinn var til fjölda margra ára óbiggður uppfrá þessu, því geigvænlegt þótti að biggja dalinn vegna þessa óvættis,-
Og líkur hjer svo þessari frásögn. -
PPjetursson Jökull
114