Jökull


Jökull - 01.12.1984, Síða 12

Jökull - 01.12.1984, Síða 12
breytinga er að einhvers staðar í jarðskorpunni kristallist hluti af upphaflegri bergkviku. Slík kristöllun gæti einmitt valdið því að kvikan sem lagði af stað úr möttlinum endaði með þá efna- samsetningu sem askan í Grímsvötnum hefur. Við þessa þróun bergkvikunnar kólnar hún senni- lega um tæpar hundrað gráður og gefur frá sér verulegan hita. Það virðist því eðlilegt að spyrja hvert sé sam- band þessarar þróunar bergkvikunnar og jarð- hitans í Grímsvötnum, en þar er að finna eitt öflugasta jarðhitasvæði landsins. Áður hefur verið á það bent að líklegasti orkugjafi jarðhitans séu innskot ofarlega í jarðskorpunni sem kólna niður í 400 gráður (Helgi Björnsson 1982). Einn möguleiki er sá að þróun bergkvikunnar fari fram í þessum innskotum sem þá væru efsti hlutinn af stærri kvikuhólfum. Slík skýring væri ef til vill einföldust því þar skýrðist samtímis þróun basaltsins og orsakir jarðhitans. Hið mikla orkuútstreymi jarðhitasvæðisins krefst hins vegar mikils kvikurúmmáls, og er ólíklegt að eldgos sem koma úr slíku kerfi fái alltaf kviku sem er á nákvæmlega sama þróunarstigi. Niðurstaðan af þessum vangaveltum er því sú að bergkvikan sem upp kemur í eldgosum sé eins og sú sem myndar innskotin. Þróun kvikunnar gerist því neðar í jarðskorpunni en kólnun sem heldur við jarðhita- svæðinu. Þessi þróun veldur þó eftir sem áður verulegri varmamyndun þar sem kvikan kólnar um tæpar hundrað gráður og ef til vill helmingur hennar kristallast og verður eftir einhvers staðar niðri í jarðskorpunni. REFERENCES. Björnsson, H. 1974: Explanation of jökulhlaups from Grímsvötn. Jökull 24: 1—26. Björnsson, H. 1982: Varmamælirinn í Grímsvötn- um, eldvirkni, orsakir og eðli jarðhita. In: Eldur er í norðri. Sögufélag. Reykjavík. p. 139-144. Björnsson, H. 1983: A natural calorimeter at Grímsvötn; an indicator of geothermal and volcanic activity. Jökull 32: 13—18. Björnsson, H., S. Björnsson and Th. Sigurgeirs- son 1982: Penetration of water into hot rock boundaries of magma at Grímsvötn. Nature 295: 580-581. Grönvold, K. 1984: Bergfræði Skaft- áreldahrauns. In: Skaftáreldar 1783-1784, heimildir og ritgerðir. Mál og menning. Reykjavík. In press. Jakobsson, S. P. 1979: Petrology of the Eastern Volcanic Zone, Iceland. Acta Nat. Isl. 26: 103 pp. Jóhannessson, H. 1983: Gossaga Grímsvatna 1900—1983 í stuttu máli. Jökull 33: 146-147. Jóhannesson, H. 1984: Grímsvatnagos 1933 og fleira frá því ári. Jökull 34: Larsen, G. 1982: Gjóskutímatal Jökuldals og ná- grennis. In: Eldur er í norðri. Sögufélag. Reykjavík. p. 51—65. Nielsen, N. 1937: Vatnajökull. Kampen mellem ild og is. H. Hagerup. Köbenhavn. 123 pp. O’Hara, M.J. 1982: MORB — A Mohole misbe- gotten? EOS 63: 537-539. Saemundsson, K. 1978: Fissure swarms and central volcanoes in the neovolcanic zone of Iceland. Geol. Journ. Spec. Issue 10: 415— 432. Saemundsson, K. 1982: Öskjur á virkum eldjalla- svæðum á íslandi. In: Eldur er í norðri. Sögufélag. Reykjavík. p. 221-239. Sigurðsson, H. and S.R.J. Sparks 1978: Lateral magma flow within rifted Icelandic crust. Nature 274: 126-130. Steinthórsson, S. 1978: Tephra layers in a drill core from the Vatnajökull ice cap. Jökull 27: 2-17. Stolper, E.M. and D. Walker 1980: Melt density and the average composition of basalt. Con- trib. Mineral. Petrol. 74: 13-27. Thórarinsson, S. 1974: Vötnin stríð. Saga Skeiðarárhlaupa og Grímsvatnagosa. Menningarsjóður. Reykjavík. 254 pp. Tryggvason, E. 1982: Nokkrar hugleiðingar um Grímsvötn, mesta jarðhitasvæði jarðar. In: Eldur er í norðri. Sögufélag, Reykjavík. p. 29-35. Manuscript accepted 18 Febr. 1984. A CKNO WLED GEMENTS The eruption history was constructed using information from various sources. Photographs, from the following persons were of great help: Björn Rúriksson, Hildigunnur Þorsteinsdóttir, Kristján Sœmundsson, Olgeir Sigmarsson, Ragn- ar Halldórsson, and Þorleifur Kristmundsson. Samples ofthe 1983 ash were provided by Bryndís Brandsdóttir, Halldór Ólafsson, Hildigunnur Þor- 10 JÖKULL 34. ÁR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.