Jökull - 01.12.1985, Page 92

milli Lágafells og Balla, líkt og þar væri jökulgarður.
Einnig má lesa úr gögnum þeirra, að 12-15 km breiður
og um 150-200 m djúpur dalur væri í berggrunninn
milli Kross og Fornusanda. Beinast liggur við, að hann
sé framhald af dalnum milli Fljótshlíðar og Eyjafjalla.
Hann er nú meira en barmafullur af sandi.
Hve langt fram á sandinn hefir jökull sá náð, sem fór
yfir Kambagilshraunið? Á 7. mynd er dregin upp hæð
Markarfljótsjökuls (A) í hlíðum Eyjafjalla vestanverðra
eins og hún er lesin úr jökulrákum og hvalbökum. Til
samanburðar er sýnt snið upp miðjan Skeiðarárjökul
(B) og er endi hans látinn nema við jökulgarðinn á
Markarfljótsaurum á um 70 m dýpi. Skeiðarárjökull er
svipaður að stærð og Markarfljótsjökull hefir verið og
hefir einnig svipað lag, því þeir streyma báðir eftir
fremur þröngum dölum og breiða svo úr sér á láglendi
er fram úr þeim kemur.
Sniðið eftir Skeiðarárjökli (B) liggur um 200 m ofar
en jaðar Markarfljótsjökuls (A), en ástæðan fyrir því er,
að ávallt er bunga á miðjum skriðjöklum. Á 8. mynd er
ímyndað þversnið af Markarfljótsjökli vestur frá
Kambagilshrauni, og er þar lagt til grundvallar þversnið
af Skeiðarárjökli þar sem hann tekur að breiða úr sér. Á
Skeiðarárjökli er um 175-200 m hæðarmunur á jaðri og
miðju skriðjökulsins. Lína C á 7. mynd sýnir hvernig
snið eftir miðjum Markarfljótsjökuls liti út ef jaðar-
sniðinu er lyft um 200 m. Línur C og A falla allvel
saman og samkvæmt því gæti jökulgarðurinn í Markar-
fljótsaurunum verið endagarður þess jökuls, sem gekk
yfir Kambagilshraun.
Augljóst er, að jöklar, sem skriðið hafa út dalinn milli
Fljótshlíðar og Eyjafjalla, hafa ekki náð hærra upp en
sýnt er á 2. mynd. Allt landslag ofan við jaðar Markar-
fljótsjökuls ber þess merki, að jöklar ofan af Eyjafjalla-
jökli hafi mótað það. Ef meginjökullinn hefir í einhvern
tíma náð hærra upp, þá ættu að sjást þess merki, en
þrátt fyrir mikla leit hafa ekki nein slík fundist. Enn-
fremur er ljóst, að jarðlög í norðurhlíðum Eyjafjalla
endurspegla þessa staðreynd. Neðan til eru brattar mó-
bergshlíðar, en ofan til tekur við hraunstallur. Mörkin
milli hrauna og móbergs hækka jafnt og þétt eftir því
sem innar dregur. Hraunin hafa runnið ofan úr fjallinu
og víða má rekja hrauntaumana langar leiðir upp eftir
brattanum. Móbergið virðist í flestum tilvikum vera
skálagað, sem bendir til, að það hafi myndast er kvika
hefir runnið út í vatn. Af þessu má álykta, að hraunin
hafi runnið ofan úr háfjallinu og niður á stallinn. Þar
hefir jökuljaðarinn síðan tekið við og kvikan splundrast
við snögga kælingu og myndað ösku, sem síðar límdist
saman og varð að móbergi. Því eru skilin milli móbergs-
ins og hraunanna merki um þykkt (hámarksþykkt?)
jökulsins. Það rennir einnig stoðum undir þessa tilgátu,
að hraunhettan ofan á Þórólfsfelli norðan Markarfljóts,
er í svipaðri hæð og stallurinn sunnan fljóts. Hreinn
urhlíðum Eyjafjalla. Lína B er snið upp eftir miðjum
Skeiðarárjökli. Á myndinni er trýni Skeiðarárjökuls
látið nema við jökulgarð Hreins Haraldssonar og Hans
Palm (1980) í Austur-Landeyjum. Lína C er jaðarsnið
Markarfljótsjökuls (lína A) hækkuð um 200 m til sam-
ræmis við Skeiðarárjökul (sjá frekari skýringar í texta).
Fig. 7. Profiles along the presently active Skeidarárjökull
Markarfljót glacier as observed in the Eyjafjöll region.
Line B is a profile along the middle part ofthe Skeidarár-
jökull glacier. The snout of the glacier is here placed at
the assumed terminal moraines in the Austur-Landeyjar
(Haraldsson and Palm 1980). Line C is the same profile
as A but elevated about 200 m to compensate for the
margin-to-centre bulge of the Skeidarárjökull.
90 JÖKULL 35. ÁR