Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Síða 26

Efnahagslegt öryggi kvenna á tímum hnattvæðingar, aðgangur
þeirra að mörkuðum og tillögur um kynlæg fjárlög er meðal
þess sem Ásta María Sverrisdóttir stjórnmálafræðingur fjallar
um í eftirfarandi grein.
Á níunda áratugnum fór að gæta aukinna áhrifa hnattvæðingar á mark-
aði og í efnahagsstjórn ríkja. Verslanir fylltust af vörum alls staðar að
úr heiminum, McDonalds spratt upp á hverju götuhorni og hægt var
að kaupa Nike-skó jafnt í Peking sem Reykjavík. Möguleikar til sam-
skipta jukust svo um munaði með tilkomu netvæðingar og farsímar
og ferðalög urðu algengari. Nú fór fólk ekki aðeins til sólarlanda í frí
heldur einnig til fjarlægra landa eins og Rússlands og Víetnam, landa
sem lokuðu landamærum sínum fyrir útlendingum allt til ársins 1990.
Þessar vörur og þjónustu var nú hægt að greiða fyrir með kreditkortum
frá alþjóðlegum greiðslukortafyrirtækjum og seinna meir af sjálfum
veraldarvefnum. Þessu fylgdi opnara markaðskerfi sem að mörgu leyti
tók ráðandi stöðu gagnvart þjóðum sem misstu hluta af fullveldi sínu og
stjórnmálamönnum sem nú geta síður haft áhrif á efnahagslífið. Stærstu
fyrirtæki heims hafa hærri tekjur á ársgrundvelli en flest ríki og hafa náð
til sín völdum sem áður voru í höndum fullvalda ríkja.

Áhrif hnattvæðingar á líf kvenna í þróunarlöndum
Áhrif hnattvæðingar eru mjög umdeild og fræðimenn geta ekki komið
sér saman um hvort þau séu af því góða eða ekki. Hnattvæðingin hefur
vissulega haft jákvæð áhrif á stöðu kvenna víðsvegar og fjölgað efnahags-
legum tækifærum þeirra. Þá hefur hnattvæðing í mörgum tilfellum
opnað leiðir fyrir staðbundna framleiðslu og fyrirtæki vanþróaðra ríkja
til að komast á markaði iðnríkjanna.
Hins vegar er langt í land að þróunarlönd njóti jafnréttis á við iðnríkin
á alþjóðlegum markaði. Hnattvæðing hefur haft í för með sér aukið
efnahagslegt óöryggi ásamt auknu ójafnrétti fyrir stóran hluta kvenna
í þessum löndum. Fyrir þessar konur hefur hnattvæðing oft þær afleið-
ingar að þær missa lifibrauð sitt, vinnu- og félagsleg réttindi eins og rétt
til að vera í verkalýðsfélagi. Sýnt hefur verið fram á að fátækar konur
eru ólíklegastar til að geta gripið tækifæri sem bjóðast og líklegastar til
að verða fyrir skaða vegna þeirra hraðvirku breytinga sem eiga sér stað í
samfélaginu. Ávinningur hnattvæðingar skilar sér yfirleitt í hendur mið-
stéttarinnar og þeirra sem betur eru settir, en þar hafa karlmenn ráðandi
stöðu.
Á síðastliðnum árum hafa verið gerðar fjölmargar tillögur og samn-
ingar sem sýna aukna vitund um mikilvægi þess að fátæk ríki og samfélög
njóti góðs af áhrifum hnattvæðingar. Aðildarríki Sameinuðu þjóðanna
hafa skrifað undir þúsaldarmarkmiðin um að minnka skuli tilfelli sára
fátæktar um helming fyrir lok árs 2015. Þá hafa ríki einsett sér að vinna
að jafnrétti kynjanna og því að styrkja frumkvæðisrétt kvenna. Kofi
Annan, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur lýst því yfir að ef konur fái
ekki jafnan rétt á við karla verði fátækt ekki útrýmt í heiminum.
Efnahagslegt öryggi
Með tilkomu aukinnar vitundarvakningar félagasamtaka, almennings
og neytenda hefur UNIFEM hvatt til að nýjar leiðir verða farnar til
að tryggja efnahagslegt öryggi kvenna og bent á aðferðir til að draga úr
fátækt kvenna.
Efnahagslegt öryggi kvenna hefur víðtækari þýðingu en að fundin
séu störf handa þeim. Efnahagslegt öryggi gefur konum vald á eigin
heimili, í samfélaginu og á mörkuðum. Efnahagslegt öryggi þýðir að
konur geti nýtt sér vöxt alþjóðamarkaða, að þær hafi jafnan aðgang á
við karla að framleiðslutækni og að þær hafi aðgang að upplýsingum
um nýjustu uppgvötvanir og aðferðir. Efnahagslegt öryggi kvenna felur
í sér stefnubreytingu og breytingar á lögum til að tryggja að konur geti
nýtt sér réttindi sín og efnahagslega framþróun, að konur og fjölskyldur
þeirra þurfi ekki lengur að búa við sára fátækt. Loks felur hugtakið í sér
að konur séu metnar á við karlmenn og fái þar með völd og virðingu í
samfélaginu sem þær þurfa til að hafa stjórn á eigin lífi og örlögum.
Kynblind efnahagsstjórn
Það er mat UNIFEM að alþjóðleg efnahagsstjórn sé að mörgu leyti
„kynblind“ þ.e. að efnahagslegar ákvarðanir séu ekki teknar með tilliti
til ólíkrar stöðu kvenna og karla með það að markmiði að tryggja jafnan
aðgang kynjanna að mörkuðum. Þess vegna hvetur UNIFEM til þess að
efnahagsstjórn taki sérstaklega á fátækt kvenna. Með þetta að augnamiði
Hnattvæðing og efnahagslegt
öryggi kvenna
Lj
ós
m
yn
d
: R
ós
hi
ld
ur
J
ón
sd
ót
tir
26 27