Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Qupperneq 88

endað á því að setja á laggirnar smáfyrirtæki,“ segir Sjöfn. ÞSSÍ hefur til
að mynda styrkt rekstur skóla fyrir konur í Namibíu frá árinu 1993.
Fiskvinnslukonur er nýtt verkefni ÞSSÍ í Mapútó í Mósambík. Að
sögn Sjafnar er þar leitast við að aðstoða konur við að varðveita gæði
fisks sem þær svo selja á markaði. Það er gert með því að útvega þeim
kælibox sem þær þurfa að bera inn í bæina. „Þetta er smálánaverkefni
þar sem konurnar fá smálán til að bæta starfsemi sína og þær endurgreiða
svo síðar.“
Aðspurð um hvort sum námskeiðin valdi því að konur takmarki sig
við hefðbundin „kvennastörf“, og séu meira heimavið í stað þess að taka
þátt á opinberu sviði samfélagsins, segir Sjöfn svo ekki vera til lengri
tíma litið. „Ég tel það mikilvægt að nálgast konurnar á þeirra eigin
forsendum og taka eitt skref í einu til að þær öðlist fyrst sjálfstraust og
grundvallarþekkingu á þeim sviðum sem þær eru kunnugstar. Verkefnin
leitast svo við að auka frumkvæðisrétt þeirra. Þegar þær hafa aukið sjálfs-
traust sitt og þekkingu til að sýna meira frumkvæði geta þær svo valið
um það sjálfar hvar þær vilja beita sér. Með öðrum orðum, hvað konurn-
ar gera við þennan frumkvæðisrétt er spurning. Það er mikilvægt að
konur séu gerendur í sínu lífi, en ekki alltaf háðar nákomnum körlum,
eins og feðrum, eiginmönnum og sonum, til að framfleyta sér. Innrás
kvenna inn í opinbera sviðið skilar sér svo kannski frekar til barna og
þeirra barnabarna sem eru líkleg til að hljóta lengri skólagöngu en kon-
urnar sjálfar.“
Dæmi um kerfisbundna nálgun á sviði jafnréttismála er stuðningur
ÞSSÍ við kvenna- og félagsmálaráðuneytið í Mósambík. Þar er íslenskur
ráðgjafi að störfum, Hulda Biering, en hér á næstu síðu er viðtal við
hana.
„Í mörgum af þessum löndum eru jafnréttisreglur og lög til, þ.e.
pappírsvinnan er í lagi, en þessu ekki endilega framfylgt í verki. Það er
ekki nóg að flagga vandaðri lagasetningu. Ef konur og karlar eru ekki
meðvituð um réttindi sín og skyldur í viðkomandi landi ber slík lagasetn-
ing takmarkaðan árangur. Þeirri meðvitund þarf að miðla með fræðslu.
Sá eða sú sem t.d. kann ekki að lesa á erfitt með að tileinka sér upplýs-
ingar um borgaraleg réttindi sín, jafnvel þótt þau séu til staðar í löggjöf
landsins, a.m.k. að nafninu til. Í svona tilfellum þarf líka að takast á við
aldagamla menningu. Í sumum tilvikum líta menn á kröfur Vesturlanda
um jafnan rétt kynjanna sem kröfu um gerbreytingu á þjóðmenningu,
sem tilraun til að flytja inn vestræna menningu á kostnað menningar, siða
og hefða þróunarríkisins. Einn þátturinn er að snúa sér beint að fólkinu
í stað þess bara að sannfæra stjórnvöld. Miklu máli skiptir að stunda
fræðslu fyrir konur og um réttindi kvenna.“
„Það fylgir því hins vegar vandi í mörgum löndum þar sem andstaða
karla gegn fræðslu til handa konum er mikil. Einnig er oft erfitt að fá
karlmenn til þess að sækja sér fræðslu, ekki síst ef þeir þurfa að gera það
í „blönduðum bekkjum“. Margir karlar geta ekki hugsað sér að sitja í
sömu skólastofu og konurnar og ein af ástæðunum fyrir því er óttinn
við þá skömm að vera lélegri en þær í einhverju fagi. Það er hins vegar
ekki vandasamt að fá konur til að sækja námskeið og kennslu og alveg
sérstaklega ef við sjáum þeim fyrir umönnun barna þeirra á meðan og
ef eiginmenn þeirra eða aðrir karlmenn í fjölskyldunni koma ekki í veg
fyrir það.“
að vera mjög snar þáttur í stefnumótun í þróunarstarfi. Þessi áhersla
hefur breyst eins og margt annað. Sérstök áhersla var lögð á konur fyrir
nokkrum árum án þess að menn létu sig varða réttindi hins kynsins en
nú er talið réttara að leggja áherslu á jafnréttismál.“
Sjöfn Vilhelmsdóttir, fræðslu- og útgáfustjóri ÞSSÍ, tekur undir orð
Sighvats og segir brýnt að huga að kerfisnálgun samtímis því að styrkja
einstök verkefni sem viðkoma jafnréttismálum. Sjöfn var við störf á
vegum ÞSSÍ í Namibíu í fjögur ár þar sem hún skipulagði ýmis fullorðins-
fræðsluverkefni. Hún leggur ennfremur áherslu á mikilvægi þess að gjafa-
ríki haldi sig við ákveðin verkefni til langs tíma.
„Það er gríðarlega mikilvægt að þróunaraðstoðin sé til langs tíma
í senn, ekki minna en 7-10 ár. Sum verkefnin í Namibíu munu vara
svo lengi.“ Sjöfn tekur sem dæmi að í fræðslunámskeiðunum sem hún
skipulagði hafi hún oft ekki séð miklar breytingar á konunum fyrr en á
fjórða ári. Flestar þessara kvenna sem tóku þátt í námskeiðunum komu
úr sveitum og höfðu hlotið takmarkaða menntun.
„Ástæðan fyrir því er ekki síst bágborið menntakerfi, en þrátt fyrir
að hafa gengið í skóla í 8-9 ár stóðu þær höllum fæti, t.d. hvað ensku-
kunnáttu og stærðfræði varðaði. Skólaganga kvenna sem bjuggu í borg-
um var því oft mun áhrifaríkari. Á fjórða ári fóru svo þessar konur að
blómstra, töluðu fyrir hópi og voru fullar sjálfstrausts.“
„Mikilvægt að konur séu gerendur í sínu lífi“
ÞSSÍ vinnur að fullorðnisfræðslu fyrir konur í Mósambík, Malaví,
Namibíu og Úganda. Kennslan felst ýmist í lestri, skrift, ensku, saumum,
hönnun, félagsmálum, jafnréttismálum, lífsleikni, húsgagnagerð úr endur-
unnum pappír eða samvinnufyrirtækjarekstri svo eitthvað sé nefnt. Í
Malaví og Úganda er aðaláherslan lögð á að auka frumkvæðisrétt þeirra
fátækustu, bæði karla og kvenna. Í verkefnunum í Namibíu og Mósam-
bík hefur hins vegar verið lögð áhersla á sjálfstyrkingarnámskeið fyrir
konur og að auka frumkvæðisrétt þeirra. „Sumar kvennana hafa svo
Í byrjun 21. aldar nýtur fimmta hvert barn í þróunarríkjunum ekki skólagöngu eða rúmlega
100 milljónir barna. Um 860 milljónir karla og kvenna í heiminum kunna hvorki að lesa né
skrifa.
Rannsóknir hagfræðinga benda til þess að menntun skili yfirleitt álitlegum arði. Þess vegna
er bein þróunaraðstoð við menntun mannaflans í fátækum löndum ólíklegri til að mistakast
en fjárhagsaðstoð til fjárfestingar í vélum og tækjum. Úr fréttabréfi ÞSSÍ um þróunarmál, apríl 2004.
��������������������
��������������
�� �����������
�������������������������������������������
������������
88 89