Jón á Bægisá - 01.11.1994, Qupperneq 9

Hallgrímur Þorsteinsson, faðir Jónasar, var aðstoðarprestur Jóns Þorlákssonar
frá 1803 til 1816 er hann lést en þá var Jónas níu ára. Vafalaust hefur leikið
ljómi um nafn Bægisárskáldsins í huga listaskáldsins góða ekki síst þegar það
er haft í huga að Jónas var síðar nemandi frænda síns, séra Einars Thorlacius
í Goðdölum, sem var mikill aðdáandi séra Jóns á Bægisá.
Ástæðan fyrir því að séra Jón réði sér aðstoðarprest hefur í og með
áreiðanlega verið sú að hann gæti geíið sig betur að þýðingarstörfunum.
Varla er þýðingu Paradísarmissis lokið þegar skáldpresturinn sest niður
við að þýða enn viðameira ljóð á íslensku, tímamótaverkið Der Messías eftir
þýska skáldið Friedrich Gottlieb Rlopstock (1724-1803). Verkið fjallar um
píslarsögu Krists og dagana fjörutíu eftir upprisuna, lýsingar eru ekki aðeins
á jarðneskum hlutum og atburðum heldur einnig og ekki síður á himneskum.
Frumform ljóðsins er Hómerslag (sexliðaháttur eða hexameter) en rími er að
mestu sleppt. Séra Jón byrjar þýðingarstarfið árið 1807 þegar Magnús
Stephensen sendir honum verkið. Þá var allt fallið í ljúfa löð eftir
sálmabókardeiluna. Bárust ýmsar gjaflr frá Leirá heim að Bægisá meðan á
þýðingunni stóð. Þegar verkinu var lokið sendi skáldið Magnúsi Stephensen
handritið til útgáfu. Það var þó ekki fyrr en á árunum 1834-38 að Hið íslenska
bókmenntafélag gaf Messías út. Verkið er mun umfangsmeira en
Paradísarmissir og losar níu hundruð blaðsíður í íslensku útgáfunni.
Séra Jón á Bægisá hafði vald á mörgum bragarháttum og ljóðformum.
Stundum hafa menn deilt um val hans á fornyrðislaginu og óneitanlega hefði
verið fróðlegt að sjá Paradísarmissi þýddan í sama formi og frumtextinn er,
stakhendu. Hins vegar hefur Jón áreiðanlega haft sín rök fyrir valinu. Hvað
sem því líður er hitt víst að hann hefur aðdáunarvert vald á íslenskri tungu,
sérkafli í því sambandi er orðgnóttin sem er fádæma mikil og skáldgáfan brást
honum ekki; hann hefði getað ort undir hvaða bragarhætti sem var ef því var
að skipta.
Séra Jón á Bægisá er þekktastur fyrir þýðingar sínar á stórverkum heims-
bókmenntanna. Hann réðst ekki á garðinn þar sem hann var lægstur. Hann
sýndi mikið áræði en árangurinn bjó honum sæti meðal mestu skáldsnillinga
þjóðarinnar. Þótt litlar rannsóknir hafi farið fram á þýðingum séra Jóns hlýtur
sérhver sem les þýðingar hans að sannfærast um yfirburði hans sem skálds
og heillast af list hans. Sumir, t.d. Henderson, hafa jafnvel haldið því fram að
þýðingar hans séu frumtextunum ekki síðri.
Séra Jón á Bægisá er ímynd þýðandans ef svo má að orði komast: Glíman
við textann er ástríða hans og ástin á bókmenntunum knýr hann áfram.
á ~ LESIÐ MILLI LÍNA
9