Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 52

Auðna HöddJónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
Oröabækur og hjálpargögn
Margt hefur breyst frá þeim tíma er orðabækur voru unnar upp úr aragrúa
af pappírsseðlum sem safnað hafði verið saman í marga áratugi. Með
tölvuvæðingu síðustu áratuga hafa aðferðir við orðabókagerð breyst til
muna og orðabókaflóran sem nútímamaðurinn hefur úr að velja er í raun
réttri ótrúleg. Fyrir utan fjölbreytt úrval prentaðra orðabóka, sem eru mis-
munandi að stærð og með ólíkum áherslum, er nú einnig hægt að fá tölvu-
orðabækur. Einnig eru til margvíslegar netorðabækur, orðasöfn og orða-
bankar. Þar að auki hafa nýlega komið til sögunnar svokölluð þýðinga-
minni. Þar safnar þýðandinn þýðingum sínum inn á nokkurskonar banka
og þegar þýtt er kemur minnið með lausnir samhliða textanum, sem sýna
hvernig svipuð orðasambönd hafa verið þýdd áður. Þá getur þýðandinn
valið um hversu stórum „strengjum“ minnið leitar að, hvort sem það eru
orð, setningar eða málsgreinar.
Þessi hluti rannsóknarinnar er margþættur þar sem hann fjallar um
orðabókagerð og það sem liggur að baki henni, en snertir einnig notagildi
orðabóka og hjálpargagna. Niðurstöðurnar eru byggðar á viðtölum við
Guðrúnu Kvaran hjá Orðabók Háskólans og Halldóru Jónsdóttur hjá
orðabókadeild Eddu - miðlunar & útgáfu og einnig margvíslegum fræði-
ritum um orðabókargerð. Einnig eru þær byggðar á viðtölum úr öllum
öðrum flokkum því viðmælendur voru spurðir hvaða orðabækur þeir not-
uðu helst og hvers vegna. Þannig teljum við að tekist hafi að mynda frem-
ur skýra mynd af því hvaða orðabók hentar við hvaða tækifæri.
Orðabækur eru eflaust til á hverju heimili og flestir telja vafalaust að
þeir kunni að nota þær. Þó er staðreyndin sú að fæst vitum við einu sinni
hversu margar tegundir orðabóka eru til og hvað þær geta komið að marg-
víslegum notum. Hér á eftir fylgir upptalning á tegundum orðabóka.
Tegundir orðabóka1
1. Einmála orðabækur
2. Orðabækur yfir íslenskt mál með erlendum skýringum (tvímála)
3. Orðabækur yfir erlend mál með íslenskum skýringum (tvímála)
4. Orðsifjabækur
5. Stafsetningarorðabækur
6. Samheitaorðabækur
1 Stuðst er við bókalista yfir orðabækur og orðasöfn sem varða Islensku og finna má í
heild sinni á vefsíðunni http://lexis.hi.is/ordabaekur.html.
50
á — Tímarit I'Ýðf.nda nr. 7 / 2003