Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 64

Auðna HöddJónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
I
eða um 34% af heildarfjölda sýndra verka 1990-95. Ekki verður litið fram-
hjá þessum gífurlega mun, 67,5% hjá opinberu leikhúsunum og 34% hjá
hinum sjálfstæðu. Þetta er tæplega helmingsmunur og hjá Þjóðleikhúsinu
er hlutfall þýddra leikrita jafnvel rúmlega helmingi hærra en hjá sjálfstæðu
leikhúsunum og slíkar niðurstöður verður að telja marktækar.
Það er athyglisvert að velta fyrir sér hvers vegna sjálfstæðu leikhúsin
velja að sýna íslensk verk. Þar sem þau hafa að jafnaði minni peninga á
milli handanna er freistandi að ætla að það sé hagkvæmara að sýna íslensk
verk en erlend. Er sýningarrétturinn ef til vill ódýrari eða eru það laun
þýðandans sem skulu spöruð? Eða eru kannski íslensk leikrit sniðin að
þörfum íslenskra leikhúsa með færri persónum o.s.frv.?
Þetta háa hlutfall þýðinga hjá opinberu leikhúsunum vakti fjölmargar
spurningar, m.a. vegna þess hlutverks Þjóðleikhússins „að rækta og vernda
íslenskar sviðslistir og íslenska tungu“.5 Var Þjóðleikhúsið að rækta þessa
skyldu ef hlutfall þýddra verka var hæst hjá því?
Samkvæmt Þjóðleikhússtjóra, Stefáni Baldurssyni, felst þessi skylda alls
ekki í að auka hlutfall íslenskra verka af sýningum í heild. Þessum skyld-
um er til dæmis sinnt með þvf að standa fyrir „verkstæði“ sem hvetur
íslenska höfunda til dáða. Þar geta höfundar komið með verk sín og unnið
með leikurum og leikstjóra í að þróa sköpunarverk sfn. Sum þessara verka
eru svo tekin til sýninga hjá Þjóðleikhúsinu, en aðrir höfundar öðlast dýr-
mæta reynslu og geta annaðhvort farið með verk sín til annarra leikhúsa
eða skrifað ný verk byggð á þessum lærdómi, sem eiga þá fremur mögu-
leika á sviðssetningu en ella. A þennan hátt styður Þjóðleikhúsið við bak-
ið á íslenskri leikritun.
Að áliti Stefáns er þó illmögulegt að hækka hlutfall íslenskra verka án
þess að róttækar breytingar verði á viðhorfum almennings. Hann sagði að
íslendingar væru mjög gagnrýnir á frumsamin verk og gerðu sér litla grein
fyrir að eðlilegt sé að frumraunir íslenskra höfunda séu ekki að öllu leyti
sambærilegar við sígild verk erlendra höfunda. Því séu tilraunir til frum-
sköpunar oft brotnar á bak aftur af illkvittnum gagnrýnisröddum. Vegna
þessa sé íslensk leikritun listgrein þar sem erfitt sé að ná sambærilegum
gæðum við það sem þekkist erlendis og því eðlilegt að þýdd verk séu f
meirihluta. Þar fyrir utan sé hlutverk Þjóðleikhússins ekki eingöngu að
sinna íslenskum verkum heldur einnig að kynna þjóðinni sígild eða mark-
verð erlend verk. Einnig tók hann fram að hægt sé að standa vörð um ís-
lenska tungu með öðru en einungis sýningum frumsamdra verka, til dæm-
is með því að tryggja að þýðingar uppsettra verka í Þjóðleikhúsinu séu ætíð
5 Sjá skýrslu um samkeppnisstöðu frjálsra leikhópa gagnvart opinberum leikhúsum 1997,
kafla 1.2.1.
62
W d .JOaipdá — Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003