Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 90

Auðna HöddJónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
samið um höfundarrétt sérstaklega og þá á þýðandinn skýlaust höfundar-
réttinn eins og tiltekið er í höfundarlögum:
■ 5. gr. Sá sem þýðir verk, aðhæfir það tiltekinni notkun, breytir því úr
einni grein bókmennta eða lista í aðra eða framkvæmir aðrar aðlaganir á
því, hefur höfúndarétt að verkinu í hinni breyttu mynd þess. Ekki rask-
ar réttur hans höfundarrétti að frumverkinu.22
Þetta á jafnt við um tölvuþýðingar og aðrar þýðingar. Þennan rétt virðist
viðskiptavinurinn hunsa í ansi mörgum tilvikum og breyta textanum eftir
að þýðandi hefur skilað honum af sér, án þess að bera breytingar undir
þýðanda. Þýðendur sem rætt var við og höfðu lent í þessu viðurkenndu að
þeir hefðu ekki viljað elta ólar við að „nöldra“ yfir þessari meðferð á höf-
undarverkum sínum þrátt fyrir að þeir gerðu sér fyllilega grein fyrir rétti
sínum.
Sá hópur þýðenda sem rætt var við reyndist hafa ólíka menntun og bak-
grunn. Þetta er í samræmi við hugmyndir kaupenda, sem áður er getið,
um menntun þeirra sem þeir vilja ráða til verksins. Flestir þýðendanna
hafa einhverskonar háskólapróf, ósjaldan í tungumálum eða öðrum
húmanískum fræðum. Tölvukunnátta eða einhver reynsla við vinnu á tölv-
ur spillti ekki fyrir, en var sjaldnast skilyrði. Jón Pétur Friðriksson, þýð-
ingatæknistjóri hjá SPROK, sagði að hægt sé að kenna málafólkinu á tölv-
ur en mun erfiðara sé að kenna tölvufólkinu tungumál. Ennþá er markað-
urinn of lítill til að fólk sé farið að sérhæfa sig að einhverju ráði, en þó er
eitthvert tillit tekið til reynslu manna og þekkingar þegar verkefnum er
skipt. Hópurinn greinist að mörgu leyti í tvennt, þá sem starfa alfarið við
þýðingar og þá sem fást við innanhússþýðingar, þ.e. eru í fullu starfi hjá
fyrirtækjum en þýðingarvinnan er þó einungis 15—20% af þeirri vinnu. Að-
staða þessara tveggja hópa er afar ólík. Síðarnefndi hópurinn fær ekki greitt
sérstaklega fyrir þýðingarvinnuna heldur telst hún vera hluti af venjulegri
vinnu hans. Ennfremur hefur þessi hópur sjaldnast aðgang að nýjustu að-
ferðum og tækni í þýðingarvinnu.
Við rannsókn okkar kom í ljós að þeir sem unnu alfarið við þýðingar not-
uðu í flestum tilfellum einhverskonar þýðingarminni. Þá var oftast um að
ræða Déja Vu eða Trados. Það er afar ólíldegt, næsta ómögulegt, að nokk-
urntíma verði hægt að láta tölvur sjá alfarið um þýðingar. Þrátt fyrir miklar
rannsóknir á sviði „vélþýðinga“ koma alltaf upp vandamál sem tölvan ræð-
ur ekki við. Hin svokölluðu þýðingarminni geta aftur á móti sparað þýðend-
um ómælda vinnu við þýðingar á lengri textum. Þá er textanum skipt upp í
ákveðna strengi og hver strengur þýddur fyrir sig, en strengur getur verið allt
22 Lög nr. 73 1972.
88
á .dOr/ydiá — Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003