Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 80

Auðna HöddJónatansdóttir og Rannveigjónsdóttir
þarf því að hafa vakandi auga fyrir aðalatriðum og vinsa úr aukaatriðin.
Þetta er ekki öllum gefið og því ekki víst að þýðandi sem er þaulvanur ann-
ars konar þýðingum sé til þess fallinn að vinna skjáþýðingu.
Þýðingarferlið er afar ólíkt eftir því hvort unnið er fyrir sjónvarp, kvik-
myndahús eða myndbandaútgáfur. Sjónvarpsþýðendur fá yfirleitt í hend-
ur bæði handrit og myndbandsspólu. A Skjá i vill reyndar brenna við að
handrit berist ekki í tíma eða séu ónothæf — þá þarf þýðandinn að vinna
án handrits. Flestir hafa aðstöðu heima hjá sér til þýðinga, en fullvinna
verkið svo á vinnustað, þar sem þýðingin er tímakóðuð. A sjónvarpsstöðv-
unum er reynt að halda í þá reglu að láta sama þýðanda fylgja ákveðnum
þáttum til að gæta samræmis í þýðingum. Þýðendur sem þýða myndbönd
og DVD diska hafa líkan hátt á og sjónvarpsþýðendur, en þýðendur kvik-
myndahúsa vinna nær eingöngu eftir handriti. Kvikmyndahúsin lána ekki
heim spólur heldur sýna þeir þýðendum myndina einu sinni til tvisvar.
Þessi háttur mun hafður á af ótta við sjóræningjastarfsemi. Þegar sama
kvikmynd er flutt frá einum miðli yfir á annan, t.d. úr kvikmyndahúsi á
myndband eða af myndbandi í sjónvarp, er yfirleitt reynt að notast við
sömu þýðinguna. Þetta þýðir eða ætti að þýða aukagreiðslu fyrir þann sem
á höfundarréttinn. Stundum er hins vegar óhjákvæmilegt að þýða upp á
nýtt þegar þýðingin er mjög léleg eða hefur ekki staðist tímans tönn.
Nær allir aðilar hafa á sínum snærum prófarkalesara en Tinna hjá Skjá
i sagðist hafa lesið yfir í fyrstu, en væri nú hætt því þar sem hún treystir
starfsfólki sínu til að skila nær villulausum þýðingum. Áður fyrr var við-
höfð mikil ritskoðun á þýðingum. Ekkert mátti koma fyrir augu lands-
manna sem þótti of gróft og var verulega dregið úr fúkyrðum og dónaskap
í þýðingum. í dag þykir slíkt eðlilegur hluti af því að ná andblæ verksins
og því fær nánast allt að fljóta. Hjá Ríkissjónvarpinu er reyndar enn reynt
að stilla slíku í hóf, en ef það þykir alveg nauðsynlegt fær það að vera inni.
Höfundarréttur er f öllum tilvikum samkomulagsatriði og er afar mis-
jafnt hvernig þeim málum er háttað. Hjá kvikmyndahúsum og mynd-
bandaútgefendum á þýðandinn í flestum tilfellum höfúndarréttinn sjálfur.
Undantekning frá þessu er Bergvík sem kaupir undantekningalaust höf-
undarréttinn. Þar á bæ geta menn þá selt þýðinguna áfram t.d. til sjón-
varpsstöðva án þess að greiða þýðandanum sérstaklega fyrir það. Hjá ís-
lenska útvarpsfélaginu og Háskólabíó er samið um tímabundin afnot af
þýðingum sem miðast við sýningarrétt á efninu. Að þeim tíma liðnum
verður að semja upp á nýtt við þýðandann eða útvega nýja þýðingu. Á Skjá
i var samið um það strax í upphafi að stöðin ætti höfundarréttinn. Á Rík-
issjónvarpinu hafa þýðendur alltaf átt höfundarréttinn að sínum þýðing-
um. Nýverið var hins vegar öllum samningum sagt upp og þessu breytt á
78
á- .ffiagráiá - Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003