Jón á Bægisá - 01.09.2003, Síða 57

Þýðingar d íslenskum markaði 2001
andanum aftur. Þá fær þýðandinn yfirleitt um helming af upphaflegum
launum. Upphaflegi samningurinn gildir fyrir ákveðinn eintakafjölda,
u.þ.b. þrjú þúsund eintök. Þó skal tekið fram að tvær kiljur jafngilda einu
eintaki, en eintak er miðað við innbundna bók. Á meðan fleiri eintök en
fimmtíu eru til á lager, er bókin enn „in print“ eins og það kallast, en ef
svo er ekki og forlagið hefur engar fyrirætlanir um að gefa bókina út aftur,
má þýðandinn fara með þýðingarverk sitt annað, eða gefa það út sjálfur —
svo fremi að hann hafi útgáfurétt á frumverkinu — því þýðandinn á höf-
undarrétt að þýðingum sínum til æviloka og erfingjar hans 70 ár eftir and-
lát hans skv. höfundalögum.
Rithöfúndasambandið semur við úgefendur fyrir hönd þýðenda — en
aðeins um lágmarkstaxta — hver og einn er svo hvattur til þess að ná sem
bestum samningum fyrir sína vinnu. Samningur RSÍ við útgefendur um
þýðingar fagurbókmennta vorið 2001 hljóðar upp á normalörk, 16 bls, kr.
35.200, eða normalsíðu, 2160 letureiningar, kr. 2.200. Þýðendur eru ekki á
eitt sáttir um hversu nytsamlegir samningar Rithöfundasambandsins eru.
Flestum þykir gott að hafa ákveðinn bakhjarl sem fylgist með því að hinir
fjársterku útgefendur geti ekki virt sjónarmið þeirra að vettugi, en öðrum
þykir tilvist taxtanna óþægileg; því útgefendur líti á þessa lágmarkstaxta
sem einskonar launaskrá og þess vegna sé erfitt að ná almennilegum samn-
ingum.
Hvorugt forlagið sem talað var við er með þýðendur á launaskrá þótt
oftast sé það sama fólkið sem þýðir fyrir þau, hvort um sig. Það er líka afar
sjaldgæft að þýðendum sé útveguð aðstaða í gegnum forlagið og flestir
vinna þeir einfaldlega heima hjá sér. Ef þýddar eru fleiri en ein bók eftir
sama höfund fylgir sami þýðandinn yfirleitt höfundinum, því þýðandi ljær
höfundi upphaflega ákveðinn blæ á íslensku og því væri það eins og höf-
undur hefði gengið í gegnum meiriháttar stílbreytingu ef allt í einu væri
skipt um þýðanda.
Það er algengt að fólk komi inn af götunni með hugmynd að þýðingu
og vilji grænt ljós frá útgefendum. Kristján B. Jónasson hjá Eddu — miðl-
un & útgáfu segir að reynslan hafi sýnt þeim að það gangi sjaldnast upp.
„Það er þægilegast fyrir okkur að hafa nokkra góða þýðendur sem við get-
um treyst og skilja að forlög eru eins og verksmiðjur; hlutirnir verða að
ganga hratt og smurt“. Snæbjörn í Bjarti notar oft sömu þýðendurna en
þar eru hlutirnir hinsvegar persónulegri, enda útgáfan smærri í sniðum.
Engar formlegar menntunarkröfur eru gerðar til þýðenda og er því helst
miðað við orðspor þeirra og reynslu. Reynsla þýðanda og reynsla annarra
af honum skiptir öllu í þessu fagi því það er eina tryggingin sem útgefend-
ur hafa fyrir gæðum vinnunnar. Forlögin hafa (formlegan eða óformlegan,
á ,93ay/'-já - Þegar stríð að strÍðinu verður
55