Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 95

Þýðitigar á íslenskum markaSi 2001
rétturinn kaupandans. Harðar deilur hafa komið upp vegna þessa milli
Ríkissjónvarpsins og þýðendanna, sem allir eru verktakar. Það er líka mis-
jafnt hversu hátíðlega höfundarrétturinn er tekinn. Það er algengt í þýð-
ingum sem tengjast viðskiptalífmu að kaupandinn telji það sjálfsagðan rétt
sinn að breyta þýðingunni að vild eftir að þýðandi hefur skilað henni af sér
þrátt fyrir að ekki hafi verið samið sérstaklega um kaup á höfundarrétti.
Þetta hefur þó okkur vitanlega ekki valdið miklum uppþotum enn sem
komið er. I leikhúsunum er höfundarrétturinn margþættur og þar hafa
breytingar ekki heldur valdið neinum stórum vandræðum. Hver og einn
listamaður virðir þörf annars til að skapa. Höfundurinn skapar verkið,
þýðandinn þýðinguna, leikstjórinn uppfærsluna og að síðustu leikarinn
persónuna. I þessu flókna ferli spretta sífellt fram einhverjar breytingar.
Oft eru breytingar sem leikstjóri eða leikari gerir bornar undir þýðandann
ef hann fylgir verkinu eftir allt fram á frumsýningu. Aðrir þýðendur sleppa
hins vegar hendinni af verkinu um leið og handriti er lokið en gera sér
grein fyrir að einhverjar breytingar eiga eftir að verða í ferlinu.
Miklar hræringar eru á þýðingamarkaði í dag. Þýðingastofum, þar sem
margir vinna undir einu þaki, fer fjölgandi og markaðurinn er orðinn svo
stór að þær eru jafnvel farnar að auglýsa vinnu sína í sjónvarpi. Fagleg um-
ræða og gagnrýni er að aukast í þessu fagi sem og virðing fyrir því sem sér-
stakri starfsgrein. Skjáþýðendur eru og hafa alltaf verið undir smásjánni hvað
gagnrýni varðar, þó ekki geti sú gagnrýni alltaf talist mjög fagleg. Astæða þess
að fólk á svo auðvelt með að gagnrýna skjáþýðingar er vitaskuld sú að neyt-
andinn hefur alltaf frummálið í eyrunum og getur því komið auga á eitthvað
sem þýðandanum sást yfir. Innan akademíunnar er að verða vitundarvakn-
ing. Sérstök orðræða um þýðingafræði er að verða til og nú er farið að bjóða
upp á þýðingafræði sem nám á meistarastigi. Allt ætti þetta að hjálpa til við
að færa þýðingastarfið til vegs og virðingar, einkum ef þýðendur eru meðvit-
aðir um þessa þróun og leggja sig fram um að beina henni í rétta átt.
Heilmildaskrá
Björn Þór Vilhjálmsson. 1999. „Saga bandarískra kvikmynda.“ Heimur kvikmyndanna, bls.
3-43. Ritstjóri Guðni Elísson. Forlagið, Reykjavík.
Eggert Þór Bernharðsson. 1999. „íslenskur texti og erlendar kvikmyndir.“ Heimur kvik-
myndatma, bls. 874-885. Ritstjóri Guðni Elísson. Forlagið, Reykjavík.
Ellert B. Sigurbjörnsson. 1999. Mál og mynd, Ríkisútvarpið - Sjónvarp, Reykjavík.
Hagstofa fslands. 1999. „Hagskýrslur á vefnum - Fjölmiðlun og menning.“
http://www.hagstofa.is/
Hagstofa íslands. 1999. „Hagskýrslur á vefnum - Nýmiðlar." http://www.hagstofa.is/
á . — Þegar stríð að stríðinu verður
93