Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 94

Auðna HöddJónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
notið sín. Á síðastnefnda sviðinu felst vinnan yfirleitt í því að skeyta sam-
an upplýsingum úr ólíkum heimildum og mynda eina heildstæða grein.
Að svo stöddu er eina prófið sem þýðendur geta gengist undir löggild-
ingarpróf það sem dómsmálaráðuneytið heldur og veitir þýðendum titil-
inn löggiltur skjalaþýðandi og dómtúlkur. Aðsóknin að því virðist hins
vegar vera fremur lítil og fara minnkandi. Þrátt fyrir að sífellt fleiri hafi at-
vinnu af þýðingum virðast fáir sjá sér hag í því að hafa löggildingu. Það er
líka fremur sjaldgæft að viðskiptavinir geri kröfu um löggildingu, oft og
tíðum telst löggildingin ekki einu sinni neinn sérstakur kostur. Það er viss
gæðastimpill en orðspor þýðenda og reynsla eru oftast þyngri á metunum.
Engin ein heildarsamtök þýðenda eru til. Löggiltir skjalaþýðendur eiga
sér samtök en þau eru að sögn viðmælenda okkar frekar vanmáttug. Skjá-
þýðendur á Ríkissjónvarpinu og Stöð tvö hafa með sér innanhúss hags-
munasamtök auk þess sem öllum skjáþýðendum er heimilt að ganga í Rit-
höfundasambandið eins og þýðendum bókmennta. Það virðist vera mörg-
um þýðendum ofarlega í huga að nauðsynlegt sé að stofna ein hagsmuna-
samtök fyrir alla þýðendur. Þetta mætti gera bæði með því að opna félag
löggiltra skjalaþýðenda og dómtúlka og skipta því niður í ólíkar deildir eða
með því að stofna nýtt félag frá grunni.
Það hefúr löngum loðað við starf þýðandans að vera aukabúgrein. Þetta
virðist vera nokkuð á undanhaldi því æ fleiri stunda þetta sem fúllt starf og
setja jafnvel titilinn fyrir aftan nafnið sitt í símaskránni. Hitt er hins vegar enn
við lýði að sinna þessu sem hlutastarfi til að auka tekjurnar. Afar stór hluti
þýðenda vinnur sem verktakar. Það er væntanlega einn af mörgum þáttum
sem stuðla að því að laun þýðenda eru afar misjöfn. Launataxtar koma héð-
an og þaðan, t.d. frá Rithöfúndasambandinu, Blaðamannafélaginu, og mörg
fyrirtæki eru með sína eigin taxta sem þau miða við. Bilið er breitt og því afar
misjafnt hvort þýðendur eru ánægðir með laun sín. Þeir sem vinna sem verk-
takar þurfa að vinna í akkorði og ef þeir eru fljótir geta þeir haft nokkuð góð
laun en þetta getur vitaskuld bitnað á gæðum afrakstursins.
Lögum samkvæmt er höfundarréttur undantekningarlaust þýðandans.
Þetta virðist hins vegar mjög misjafnt í reynd eftir gerð þýðinga. I sumum
flokkum, eins og bókmenntaþýðingum, er þetta afdráttarlaust. Annarstað-
ar er höfundarrétturinn nokkuð á reiki. Þróunin virðist vera sú að það fær-
ist í vöxt að kaupandinn, í sumum tilfellum vinnuveitandinn, eigi höfúnd-
arréttinn. Þýðandinn er ekki alltaf að fá eitthvað fyrir sinn snúð þegar
hann lætur höfundarréttinn af hendi. í flestum tilfellum er samið sérstak-
lega um kaup á höfúndarrétti og því fylgja þá sérstakar greiðslur. Nýlega
var skjáþýðendum á Ríkissjónvarpinu sagt upp samningum sem gerðu ráð
fyrir að höfúndarrétturinn væri þeirra; í nýjum samningum er höfundar-
92
d JSœpdiá - Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003