Jón á Bægisá - 01.09.2003, Qupperneq 60

Auðna Hödd Jónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
vandamálið leyst með því að gefa persónunni málsnið sjónvarpsmannsins
„Johnny National".
Stundum er ekki hægt að „bókstafsþýða“ stíl höfundar, heldur þarf að
finna einhverskonar jafngildi á íslensku. Að reyna að vera trúr frumtextan-
um og stíl höfundar, er oft notað sem afsökun fyrir slæmri þýðingu. Að
sögn Kristjáns B. Jónassonar, hjá Eddu — miðlun & útgáfu, er viðkvæðið
hjá slíkum þýðendum oft að úthrópa gagnrýnisraddir fyrir íslenskufasisma.
Aðspurðir um þýðingastefnur, eða fræðihliðina, eru viðmælendur okk-
ar flestir á einu máli. Þær fórnir að velja eina þýðingarstefnu og hafna
annarri eiga að vera óþarfar í þýðingum. Merking og mál eru ekki í and-
stöðu hvort við annað. Þýðandi, sem kann sitt fag og hefur pælt í viðfangs-
efni sínu, finnur Iausn á þessu máli.
Það virðist algengast að þýðandi sé af sama kyni og höfundur, þótt eng-
inn af viðmælendum okkar sjái neitt þvf til fyrirstöðu að svo sé ekki. Ut-
gefendur segjast ekki leita meðvitað að þýðanda af sama kyni, þó að svo
verði oft raunin og þýðendur hafa ekkert á móti því að þýða eftir einhvern
af hinu kyninu, þótt þeir hafi sjaldnast gert það. Einn viðmælandi okkar,
Jóhanna Þráinsdóttir, virðist þó hafa íhugað þetta mál af gaumgæfni:
„Sú staðreynd að konur eru í meirihluta í ákveðinni tegund þýðinga —
heilsubókum, barnauppeldi o.fl. — er einmitt það sem heldur launum
kvenna á þessum vettvangi niðri.
Ég tel hinsvegar ekki að það skipti nokkru máli fýrir þýðendur hvers
kyns höfundurinn er og ég er orðin hundleið á þessari hugmynd um að ég
hafi einhvern gasalega undarlegan reynsluheim sem enginn karlmaður get-
ur skilið. Eftir hverja ættu þá hommar að þýða? Bókmenntir sem eru bók-
menntir vísa til allra!“
Flestir viðmælendur okkar eru á því máli að æskilegt sé að þýða beint úr
frummálinu fremur en þýðingu. Þó eru til undantekningar á þessari reglu
og segir Snæbjörn í Bjarti að þess séu dæmi að þýtt liafi verið úr enskri
þýðingu ef þýðingin hefur hlotið sérlega góða dóma. Einnig hafði einn
þýðandinn þýtt úr þýðingu og annar sagðist alltaf þýða úr frumtexta en yf-
irleitt með aðra þýðingu til hliðsjónar — hvort sem hún er á öðru tungu-
máli sem hann skilur eða bara eldri íslensk þýðing.
Allir þýðendurnir sem rætt var við notuðu tvímálaorðabækur fyrir
tungumálin sem þeir þýða úr og sumir nota einmálaorðabækur á frummál-
inu. íslenskar orðabækur virðast nýtast þeim mest, ásamt orðtakabókum
og samheitaorðabókinni. Auk þess notuðu þýðendurnir sérorðabækur,
orðasöfn og orðstöðulykla eftir því hvað var verið að þýða hverju sinni.
Enginn virtist nota netorðabækur eða þýðingaminni.
Neytendur virtust sérlega fyrirferðarlítill hópur í þessum flokki eins og
58
á- — Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003