Jón á Bægisá - 01.09.2003, Blaðsíða 77

Þýðingar d íslenskum markaði 2001
íslenskum skýringatexta.8 9 Þegar íslenskt sjónvarp var komið á teikniborðið
tóku forráðamenn kvikmyndahúsa við sér og síðla árs 1964 var strax farið
að örla á því að sum kvikmyndahúsin á höfúðborgarsvæðinu hefðu
íslenska skýringatexta. I kjölfar fyrstu útsendinga sjónvarpsins fóru íslensk-
ir textar að verða nokkuð algengir í kvikmyndahúsum enda voru þau ekki
samkeppnishœf við sjónvarpið með öðrum hœttiSíðan hefur mikið vatn
runnið til sjávar og og nú þykir það sjálfsagt að allt efni sé textað. Miklar
tækniframfarir hafa orðið í þýðingum fyrir sjónvarp, kvikmyndir, mynd-
bönd og nú síðast á DVD diska.
A síðustu 35 árum hefur tækninni fleygt fram í þessum efnum og er svo
komið að nær allt efni sem gefið er út eða sýnt í skjámiðlum er textað.
Einu undantekningarnar eru stöku kvikmyndir sem sýndar eru á kvik-
myndahátíðum og beinar útsendingar sjónvarpsstöðvanna en yfir slíkar út-
sendingar ná sérstök lög sem nánar verður vikið að síðar. í bæklingnum
„Mál og mynd“ rekur Ellert B. Sigurbjörnsson í stuttu máli þær tækni-
framfarir sem orðið hafa frá fyrstu sjónvarpsþýðingunum:
í fyrstu skilaði þýðandinn textum sínum í vélrituðu handriti. Ritarar í Sjón-
varpinu vélrituðu síðan rextana á pappírsrúllu sem vafin var á kefli. Þetta
kefli var síðan sett í tæki sem birti hvern texta á dökkri ræmu neðst á skján-
um Við útsendingu sat þýðandinn í klefa, fylgdist með myndinni og birti
textann með þvi að þiýsta á hnapp. Þess aðferð hélst óbreytt í meira en ára-
tug en þá var farið að nota tölvur til að rita textann og senda hann út.
Næsta skref var fortextun. Þá tímasetti þýðandinn textana við myndina
fyrir útsendingu með hjálp tímakóða. Tímakóði er nokkurs konar klukka
sem sett er á sýningarmyndbandið. Þýðandinn getur með honum ákvarð-
að fyrirfram hvenær hver texti á að birtast og í útsendingu sækir mynd-
bandið textann jafnóðum af disklingi eða skrá eftir þessum formerkjum.
Loks kom til sögunnar tölvubúnaður sem gat tekið við texta þýðand-
ans beint af disklingi úr einkatölvu hans; þar með var allur tvíverknaður
úr sögunni og í þessu horfi hefur tæknin verið undanfarinn áratug.10
Til að leita upplýsinga í þessum flokki þýáinga var komið að máli við
fjöldann allan af fólki sem kemur nálægt þýðingum í skjámiðlum á einn
eða annan hátt. Meðal þeirra sem við áttum viðtöl við eru: Ellert B. Sig-
urbjörnsson yfirþýðandi Ríkissjónvarpsins, Hjörleifúr Sveinbjörnsson yf-
irmaður þýðingadeildar Stöðvar 2, Tinna Jóhannesdóttir yfirþýðandi hjá
Skjá 1, Ægir Dagsson markaðsstjóri hjá Háskólabíói, Ólafur Guðmunds-
8 Eggert Þór Bernharðsson 1999: 876
9 Sami: 885
10 Eggert Þór Bernharðsson 1999: 8
á .93a,y/ijá — Þegar stríð að stríðinu verður
75