Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2011, Blaðsíða 66

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 87. árg. 201162
Stigum þátttakenda fjölgaði marktækt á lyndiskvíðaprófi eftir
meðferð og samræmist það ekki útgefnum fylgnistuðli kvarðanna
tveggja en jákvæð fylgni á að vera þeirra á milli. Benda má á að
ekki mældist marktæk hækkun á lyndiskvíða eftir meðferð ef
línulegri aðhvarfsgreiningu var beitt. Ein möguleg skýring er sú
að lyndiskvíði er ólíklegur til að minnka á stuttum tíma (Jakob
Smári og Guðbjörg Erlendsdóttir, 2003; Vicar o.fl., 2007).
Einnig er hugsanlegt að ómeðhöndlaður undirliggjandi kvíði
liggi að baki þunglyndiseinkennum og þegar léttir á þeim vegna
áhrifa svæðameðferðarinnar komi lyndiskvíðinn í ljós en hann
einkennist meðal annars af áhyggjum og neikvæðum hugsunum.
Einnig má vera að tíu skipti í svæðameðferð nái ekki að hafa áhrif
á undirliggjandi orsakir kvíða eða lyndiskvíðann (Vicar o.fl., 2007)
og þær sálfélagslegu breytingar sem nauðsynlegar eru til að
fjarlægja hann.
Þar sem ekki fundust aðrar rannsóknir, sem lúta að áhrifum
svæðameðferðar á þunglyndi er ekki hægt að bera saman
niðurstöður þessarar rannsóknar við aðrar rannsóknir.
Athugað hefur verið hversu mikil breyting þurfi að vera á
þunglyndiskvarða Beck til þess að hún geti talist klínískt
mikilvæg, 0­9 stiga breyting telst smávægileg breyting,
10­19 stig miðlungsbreyting og 20 stig eða meira telst mikil
breyting. Samkvæmt grein Jakobs Smára og félaga (2008)
er yfirfærslugildi þessara niðurstaðna óstaðfest og ber því að
taka þeim með fyrirvara. Reiknaður var mismunur á stigum á
þunglyndiskvarða fyrir og eftir meðferð hjá hóp A og B og þar
kemur fram að lækkunin var 14,5 stig hjá A­hóp og 11,7 stig
hjá B­hóp. Þetta má túlka þannig að áhrif svæðameðferðar
á þunglyndi teljist í meðallagi í þessari rannsókn. Aðeins var
mældur árangur af tíu svæðameðferðarskiptum en í mörgum
tilfellum getur verið nauðsynlegt að veita meðferð oftar til
að ná fram þýðingarmiklum áhrifum af meðferðinni. Fjöldi
meðferðarskipta, sem þörf er á, helst í hendur við hversu lengi
einkenni hafa staðið (Ingham, 1984; Dougans, 2001).
Í rannsóknum, þar sem metinn hefur verið árangur af
áhrifum svæðameðferðar á kvíða, er oft einungis notað
ástandskvíðaprófið (Gunnarsdottir og Jonsdottir, 2007;
Vicar o.fl. 2007). Niðurstöður rannsókna (Stephenson o.fl.,
2000; Vicar o.fl., 2007) sýna að rjúfa má tengsl streitu og
ástandskvíða með svæðameðferð en svæðameðferðin dró úr
ástandskvíða en ekki lyndiskvíða og er það sambærilegt við
þessa rannsókn. Erfiðara virðist að hafa áhrif á lyndiskvíða en
skýringin getur verið sú, að sögn Jakobs Smára og Guðbjargar
Erlendsdóttur (2003), að lyndiskvíðaprófið endurspegli kvíða
og þunglyndi þar sem þáttagreining þess leiðir í ljós bæði
kvíðaþátt og þunglyndisþátt sem er ívið umfangsmeiri. Þetta
stangast á við svörum í þessari rannsókn sem og niðurstöður
úr þunglyndiskvarða Beck. Eins og áður sagði er lyndiskvíði
ólíklegur til að breytast á stuttum tíma. Spyrja má hve oft
sjúklingar þurfi svæðameðferð til að breytingar á lyndiskvíða
komi fram og á hve löngum tíma. Einnig má velta fyrir sér hve
lengi áhrif svæðameðferðar vara á kvíða. Fleiri rannsókna og
langtímarannsókna er þörf um þetta efni.
Framskyggn, slembuð meðferðarprófun (RCT) virðist geta metið
áhrif svæðameðferðar og niðurstöður þessarar rannsóknar
gefa vísbendingu um það. Í svæðameðferð er viðeigandi
samanburðarmeðferð vandfundin og í þeim rannsóknum,
þar sem notuð hefur verið samanburðarmeðferð, svo
sem sýndarnudd, hefur ekki verið sýnt fram á árangur af
svæðameðferð. Til dæmis sýndu niðurstöður úr rannsókn
Þóru J. Gunnarsdóttur og Helgu Jónsdóttur (Gunnarsdottir og
Jonsdottir, 2007) á áhrifum svæðameðferðar á kvíða sjúklinga,
sem gengust undir kransæðaaðgerð, ekki marktækan mun á
áhrifum sýndarmeðferðar og svæðameðferðar en það styður þá
kenningu að erfitt sé að finna samanburðarmeðferð. Rannsókn
Ross o.fl. (2002) sýnir sambærilegar niðurstöður þar sem kvíði
krabbameinssjúkra minnkaði ekki þegar borin voru saman áhrif
af einföldu fótanuddi og svæðameðferð. Niðurstöður sýndu
engin mælanleg áhrif af svæðameðferð né af einföldu fótanuddi
á kvíða og þunglyndi. Víxlsnið þessarar rannsóknar leysir vanda
við að finna samanburðarhóp þar sem hver hópur verkar sem
eigin samanburðarhópur og biðtími breytti litlu um stigafjölda á
kvíða­ og þunglyndiskvörðum.
Veikleiki rannsóknarinnar er að þátttakendur voru of fáir til að
unnt væri að svara öllum tilgátum sem lagt var upp með, en það
sést á því að í gögnunum er ekki nægjanlegt tölfræðilegt afl til að
greina mismun á meðferðarhópum á tíma 2. Afl rannsóknarinnar
var metið út frá niðurstöðum rannsóknarinnar. Í ljós kom að 12
einstaklinga þurfti í hvorn hóp til að fá fram mismun á hópum
á tíma 2 þar sem r2 var 0,24. Styrkleiki rannsóknarinnar felst í
litlu brottfalli þátttakenda en enginn þeirra hætti eftir að meðferð
hófst. Munur var á hópum A og B hvað varðaði lengd þunglyndis
en að öðru leyti voru rannsóknarhóparnir sambærilegir en slíkt
telst mikilvægt í öllum samanburði (Guðmundur Þorgeirsson,
2003). Fyrstu þátttakendur svöruðu spurningalistum og hófu
svæðameðferð eða byrjuðu á biðtíma í janúar 2008. Þátttakendur
komu inn í rannsóknina á löngu tímabili, sá síðasti hóf þátttöku sína
í byrjun júní 2008. Þessi dreifing þátttöku yfir langt tímabil dregur
úr áhrifum árstíðasveifla á niðurstöðurnar. Svipaðar niðurstöður
hjá þátttakendum, sem má sjá á bið­ og meðferðartíma, er því
ekki hægt að rekja til veðurbreytinga, stórhátíða, árstíðaskipta
og aukinnar birtu. Kenningar um svæðameðferð voru lagaðar að
rannsóknarsniðinu þannig að hin heildræna, einstaklingsmiðaða
meðferð væri í fyrirrúmi. Meðferðaráætlunin var opin fyrir
einstaklingsmiðaðri meðferð að hluta þar sem rými gafst til að
meðhöndla persónubundin einkenni í 15­20 mínútur af hverjum
meðferðartíma en á því byggist meðferðin.
Sex svæða­ og viðbragðsfræðingar, allir skráðir græðarar, veittu
svæðameðferð á rannsóknartímanum og var þeim úthlutað
þátttakendum með slembiaðferð. Fjöldi græðara útilokar áhrif
frá einstökum græðurum á niðurstöður rannsóknarinnar. Því
má fullyrða að svipaðar niðurstöður þátttakenda séu til komnar
vegna áhrifa meðferðarinnar en ekki vegna hæfileika einstakra
græðara. Allir þátttakendur höfðu fengið meðhöndlun og viðtöl
hjá læknum áður en þeir tóku þátt í rannsókninni. Því má álykta
að árangur rannsóknarinnar byggist ekki á samræðuhæfileikum
græðara. Þátttaka í rannsókninni byggðist á mati lækna á
þunglyndi og kvíða og allir þátttakendur voru á þunglyndis­ og/
eða kvíðalyfjum. Öllum sem boðin var þátttaka í rannsókninni
þáðu boðið. Erfitt er að koma í veg fyrir ósamræmi í mati lækna
á þunglyndi og kvíða en gera má ráð fyrir að þátttakendur séu