Þjóðmál - 01.06.2012, Blaðsíða 44

Þjóðmál SUmAR 2012 43
Að grunni til virðast stjórnvöld hafa haft
það að leiðarljósi í aðgerðum sínum að
stilla aflandskrónueigendum upp við vegg
án þess þó að þurfa að kljást við álitamál
af því tagi sem rakin eru hér að framan .
Ótímasett og óljós afnámsáætlun ætti að
öllu jöfnu að hvetja aflandskrónueigendur
til þátttöku í útboðum . Ýmsar yfirlýsingar
stjórnvalda hafa einnig verið til þess fallnar
að ýta undir að búast mætti við langvinnum
höftum .5 Þá lýsti Árni Páll Árnason, fyrr­
verandi efnahags­ og viðskiptaráðherra,
því yfir á ráðstefnu Samtaka atvinnulífsins
16 . maí sl . að tilgangur stjórnvalda með
því að leita eftir lagaheimild vorið 2011 til
að framlengja höftin til ársins 2015 hefði
einmitt verið sá að búa til trúverðuga hótun
gagnvart aflandskrónueigendum .
Þrátt fyrir að heimildin hafi ekki verið veitt
nema til ársloka 2013 verður ekki annað
ráðið af almennri orðræðu en að stjórn­
völdum hafi tekist ætlunarverk sitt . Tæplega
nokkur maður virðist gera ráð fyrir afnámi
hafta í bráð .6 Þegar ættu því að vera býsna
sterkir hvatar meðal aflandskrónueigenda til
að taka þátt í útboðum Seðlabankans .
Einn vandinn við þessa aðferðafræði er
að erfitt er að stýra væntingum aflands­
krónueigenda án þess að hafa áhrif á
væntingar allra annarra í leiðinni . Að skapa
slíkar almennar væntingar er hættuspil .
Hegðun innlendra sem og erlendra aðila
lagar sig að þessum væntingum sem
5 Nýlegt dæmi er ummæli Helga Hjörvars, formanns efna­
hags­ og viðskiptanefndar, á fundi á vegum Félags viðskipta­
og hagfræðinga 22 . mars sl . Helgi taldi líkur á því að
framlengja þyrfti lagaheimild til gjaldeyrishafta . Núverandi
heimild nær til ársloka 2013 . Jafnramt mæltist Helgi til
þess að menn væru sparir á yfirlýsingar þess efnis að höftin
mætti afnema tiltölulega skjótt enda gerði það stjórnvöldum
erfiðara um vik að fá aflandskrónueigendur að borðinu .
Líklega var Helgi að bregðast við erindi Jóns Daníelssonar á
aðalfundi Samtaka iðnaðarins fáum dögum áður .
6 Mér er ekki kunnugt um formlegar kannanir á væntingum
fólks um afnám hafta . Í svari við fyrirspurn minni á ráðstefnu
FVH 22 . mars sl . sagði Arnór Sighvatsson aðstoðar seðla­
bankastjóri að slíkar kannanir hefðu ekki verið gerðar á
vegum Seðlabankans .
eykur kostnaðinn af gjaldeyrishöftunum .
Rentusókn eykst . Hvati til undanskota
sömuleiðis . Væntingar um viðvarandi
gjaldeyrishöft eru jafnframt væntingar um
erfitt starfsumhverfi fjölmargra fyrirtækja .7
Fyrirtæki og verkefni leita annað ef þau eiga
þess kost . Ekkert verður úr fjárfestingum
sem annars hefði verið ráðist í . Fjárfestar
verða tregari til þess að færa fé sitt til Íslands .
Svona mætti áfram telja . Kostnaðurinn er
mikill en illmælanlegur .8
Aflandskrónur — hvaða upplýsingar
gefa útboð Seðlabankans?
Ef framangreindar leiðir eru ekki færar og árangur af aðgerðum Seðlabankans
er takmarkaður er eðlilegt að spurt sé hvort
vandinn sé óyfirstíganlegur . Svo tel ég ekki
vera . Þvert á móti . Og þótt margt megi
gagnrýna í afnámsáætlun stjórnvalda tel
ég að árangurinn af aðgerðum hingað til sé
almennt vanmetinn í samhengi við stærð
vandans sem við stöndum frammi fyrir .
Ég er þeirrar skoðunar að hann sé a .m .k .
nægilega góður til þess að stefna að afnámi
hafta á árinu 2013 .
Mér virðist að í umræðunni sé vandinn
ofmetinn og að það ofmat megi rekja til
rangr ar skilgreiningar á viðfangsefninu . Af­
nám gjaldeyrishafta, annars vegar, og losun
aflandskróna úr hagkerfinu, hins vegar, eru
gjör ólík verkefni . Margir, að því er virðist,
setja hins vegar samasemmerki þarna á
milli .
Fremur litlar upplýsingar virðast vera um
7 Samkvæmt könnun Viðskiptablaðsins meðal stjórnenda
fyrirtækja töldu ríflega 60% stjórnenda að gjaldeyrishöftin
hefðu neikvæð áhrif á rekstur fyrirtækja þeirra . 3%
stjórnenda álitu að áhrif gjaldeyrishafta væru jákvæð á
reksturinn . Meðal stærstu fyrirtækjanna (með meira en
5 ma .kr . í veltu) töldu 80% stjórnenda að áhrifin væru
neikvæð . Viðskiptablaðið, 10 . maí 2012, bls . 19 .
8 Ágæta samantekt á efnahagslegum áhrifum gjaldeyrishafta
má finna í skýrslu Viðskiptaráðs, Gjaldeyrishöftin: kostnaður
og efnahagsleg áhrif, sem kom út í desember 2011 .