Þjóðmál - 01.06.2012, Blaðsíða 40

Þjóðmál SUmAR 2012 39
höggnir . Sá Vesturheimur, sem innflytjendur
kynntust um og eftir miðja átjándu öld, var
því miklu ósnortnari af manna höndum en
hinn, sem Kólumbus kom að 1492 . Raunar
höfðu indíánar í Vesturheimi haft þann sið
að brenna skóg sem mest þeir máttu, því
að dýr þau, sem þeir veiddu sér til matar,
vísundar, elgir og dádýr, undu sér best á
sléttum, þar sem áður hafði staðið skógur .
Ein veiðiaðferð indíána var líka mjög
kostnaðarsöm . Hún var að reka vísunda
í hjörð saman fram af háum klettum, svo
að þeir hröpuðu og drápust . Margar dýra­
tegundir höfðu einnig horfið í Norður­
Ameríku, áður en Norðurálfumenn bar þar
að garði, til dæmis loðfíll, vígtannaköttur,
risaletidýr, risabjór og hestur . Hafa frum­
byggjar sennilega útrýmt þeim . Einnig
er talið, að frumbyggjar í Ástralíu, á
Madagaskar og Nýja­Sjálandi hafi útrýmt
ýmsum dýrategundum .23
S igurður Nordal skrifaði í Íslenzkri menningu:
Ein af þeim skynvillum, sem algengastar
eru um frumsögulega tíma, er hugmyndin
um frelsi og sjálfræði . Nútíðarmenn horfa
frá þröngbýli sínu í borgum og byggðum,
skipulagi og stjórn, sem leggur á þá alls
konar hömlur, frá ríkistrú með skorðuð­
um kennisetningum, — og hugsa sér
veiðimann, sem reikar óháður um merkur
og á allt undir afli sínum og vopnum .24
Hugmyndin um hina göfugu villimenn, sem
lausir séu við ýmsa fylgikvilla menningarinnar
og lifi í sátt við náttúruna, er eitt af sköp­
unarverkum menningarinnar . Hún lýsir
óþoli sumra Vesturlandamanna og þrá eftir
ein faldari heimi . En fátt er óskynsamlegra en
að reyna að endurskapa slíkan heim . Göfugu
villi mennirnir voru aldrei til, og við komum
ekki í veg fyrir umhverfisspjöll með því að
snúa baki við menningunni, heldur með
því að nýta hana, ekki síst með tækninni . Ef
taka á umhverfið með í reikninginn, þá verða
menn ekki aðeins að kunna að reikna, heldur
líka að hafa hag af því . Menning og náttúra
eru ekki andstæður, heldur tvær hliðar á
sömu tilverunni .
Tilvísanir
1 Þessi ritgerð er þáttur í rannsóknarverkefninu „Umh­
verfisvernd, eignaréttindi og auðlindanýting“, sem höfundu r
annast fyrir Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands .
2 „Ísland í erlendum miðaldaheimildum fyrir 1200
og hafsvæði þess . Safn þýddra texta; brot,“ þýð . Björn
Sigfússon . Saga, 2 . b . (1954), 466 .–467 . bls .
Sigurður Nordal vísaði í bók sinni um ís­
lenska menningu á bug goðsögninni um
göfuga villimenn, sem reikuðu glaðir í bragði
um merkur og ættu allt sitt undir afli sínu og
vopnum . Ljósmynd: Vigfús Sigur geirsson .