Þjóðmál - 01.06.2012, Blaðsíða 38

Þjóðmál SUmAR 2012 37
spurning, hvenær maðurinn hefur breyst
úr friðsamlegri og vingjarnlegri veru í
þetta viðskotailla, harða og skapvonda
fyrirbæri, sem við þekkjum best .12
Gerð var heimildarmynd um ættflokkinn,
sem sýnd var í Sjónvarpinu haustið 1973,13
og skrifuð um þá bók, en útdráttur úr henni
birtist í Lesbók Morgunblaðsins vorið 1975 .14
Alizalde hafði góð tengsl við einræðisherra
Filippseyja, Ferdinand Marcos, og fékk
enginn að heimsækja Tasaday­fólkið án
sérstaks leyfis . Eftir að Marcos hraktist
frá völdum 1986, hélt svissneskur mann­
fræðingur, Oswald Iten, á slóðir stein­
aldarmannanna . Þetta reyndist þá hafa
verið gabb eitt . Fólk af nálægum slóðum
hafði fengið greitt fyrir að afklæða sig, fara
inn í hellana og leika saklausa villimenn, og
það fólk kunni svo sannarlega orð um stríð
á tungu sinni . Ekki er enn fullljóst, hvað
gabbinu olli, en líklegasta skýringin er, að
Alizalde hafi viljað vekja á sér athygli .15
Eftir að áhyggjur af umhverfisspjöllum jukust á síðari helmingi tuttugustu
aldar, tók goðsögnin um göfuga villimenn
á sig nýja mynd . Nú áttu þeir að lifa í sátt
við sjálfa sig og náttúruna, en ekki vera
gráðugir, sjálfselskir og skammsýnir eins
og vestrænir neytendur í kapphlaupi hver
við annan . Í bókinni Heimi á helvegi,
sem kom út á íslensku 1973, andmæltu
Edward Goldsmith og meðhöfundar hans
þeirri skefjalausu einstaklingshyggju, sem
einkenndi að sögn þeirra þéttbýli nútímans,
þar sem tengsl slitnuðu við aðra og menn
færu sínu fram án samkenndar og samráðs:
Í frumstæðum samfélögum, sjálfum sér
nógum, sem mannfræðingar hafa átt kost
á að rannsaka, örlar hins vegar ekki á
þessari einstaklingshyggju . Einstaklings­
hvatirnar kunna annaðhvort að vera
bældar niður eða þeim er beint inn á
brautir samfélagsins . Þó er enginn yfir
annan settur til þess að stjórna, og allir
njóta frjálsræðis í miklu ríkari mæli en við
þekkjum . Og jafnframt nýtur þetta fólk
kosta lítilla samfélaga, — að þekkjast og
vera þekktur, að njóta samvista við aðra
í stað ólýsanlegrar yfirborðsmennsku
stórborgarlífsins . Kostir sem þessir hljóta
að veita fólki næga umbun fyrir að draga
úr óhófsneyslu sinni .16
Jafnframt hefðu frumstæðar þjóðir gengið
miklu betur um umhverfi sitt en nútíma­
menn . „En það, sem mestu varðaði, var,
að veiðimannaþjóðfélögin féllu sem hlekk­
ur inn í lífskeðjurnar þar, sem þau höfðu
ákveðnu hlutverki að gegna fyrir um­
hverfið .“17
Dæmigert um hina nýju sýn fyrir áhrif græningja var, hvernig brasilíski ind­
íána ættflokkurinn Kayapo (á portúgölsku
Caiapó) varð skyndilega fréttaefni á ní unda
áratug 20 . aldar . Í honum eru um sjö þús ­
und manns, og býr hann umhverfis ána
Xingu, sem er ein af þverám Amasón­fljóts­
ins . Hinn heimsfrægi dægurlaga söngvari
Sting hreifst af fábrotnum lifnaðar háttum
Kayapo­manna og vildi óður og uppvægur
vernda heimaslóðir þeirra fyrir ágangi . Árið
1989 hélt hann ásamt indíánanum Raoni,
höfð ingja ættflokksins, í leiðangur um
höfuð borgir Vesturlanda til að mótmæla
áætlun um vatnsaflsvirkjun í Altamira í
Amasón­skóginum, en þá hefði talsvert
land farið undir uppistöðulón, svo að hópur
Kayapo­manna hefði orðið að flytja sig um
set .18 Í framhaldi af áróðursherferð þeirra
Stings og Raonis hætti Alþjóðabankinn
raunar við að lána fé til virkjunarinnar, og
varð ekki af henni . Sting stofnaði einnig
Regn skóga stofnunina, The Rainforest
Found ation, og fékk brasilísk stjórnvöld