Þjóðmál - 01.12.2011, Side 42

Þjóðmál VETUR 2011 41
and Growth Pact] til að setja ríkisstjórn hvers
aðildarlands skorður .
En ákvæðum sáttmálans var aldrei
fylgt eftir . Nóbelsverðlaunahafinn Robert
Mundell hélt því fram í Wall Street Journal
árið 1998 að sjálfkrafa ætti að refsa fyrir
brot á reglunum, ef refsingar þyrftu að
koma til atkvæða myndu stjórnmálamenn
eyða þeim, eins og raunin varð .
Evran hefur því auðsjáanlega ekki orðið
hin fullkomna vörn gegn lausatökum
ríkisstjórna í peningamálum, hún hefur hins
vegar haldið tiltölulega stöðugu verðlagi í
álfunni í áratug . Það gæti haldist áfram sé
tryggt að lánardrottnar taki á sig tapið þegar
ríki getur ekki lengur staðið í skilum .
Sé það ekki gert blasa við tveir kostir: sam-
eiginlegt forræði ríkisfjármála samstarfs ríkj-
anna eða upplausn samstarfsins . Vonin var
sú að þegar fram liðu stundir myndi Evrópu-
sambandið líkjast æ meira Þýskalandi og
minna Grikklandi . Hið gagnstæða var þó
alltaf líklegra þar sem stjórnmálamenn
myndu áfram þrýsta á hærri skatta, meiri
verðbólgu, meiri ríkisafskipti og aukna
millif ærslu frá efnameiri til efnaminni,
eða frá árangursríku hagkerfi til óhagstæðs
kerfis .
Gjaldmiðlasamstarfið getur brostið, yfir-
gefi Grikkland samstarfið verður til fordæmi
um að lönd í vanda yfirgefi það . Evran
stendur ekki á neinu nema trú markaðarins
á að ríkin standi með henni . Að baki
evrunni er enginn gullfótur eða fjárlög, hún
lifir því bara á traustinu og trú á að myntin
standi til langframa . Upplausn samstarfsins
yrði gríðarlega kostnaðarsöm því að um
þessar mundir er ekki reiknað með öðru á
mörkuðum en að myntsamstarfið haldist .
Hagstæðast væri að hverfa aftur til upp-
runalegra markmiða samstarfsins og þá
með kerfi sem myndi sannfæra markaði um
að raunverulegur agi væri fyrir hendi . Hinir
margvíslegu bjargráðasjóðir sem nú er rætt
um eru ekki til marks um neinn aga . Þeir
geta aukið trú til skamms tíma en munu
ekki tryggja lánveitendur og skattgreiðend-
ur gegn því þurfa ekki að greiða fyrir bresti
kerfisins í framtíðinni .
Fyrsta skrefið í að innleiða aga væri að
lánveitendur Grikkja tækju á sig skulda-
niðurfærslu . Með því gætu stjórnvöld í
Aþenu lækkað skuldabyrði sína og endur-
heimt möguleika sína á hagvexti, svo
lengi sem þau breyta fjármálastjórn sinni .
Þetta yrði sársaukafullt fyrir Grikkland
og lánveitendur Grikklands, en ekki jafn
sársaukafullt og upplausn evrusamstarfsins
eða óvissa um langt skeið þar sem menn
veltu vandanum á undan sér .
* * *
Grikklandskrísan hefur ekki sannað að evran
sé mistök . En viðbrögð stjórnmálamanna
við krísunni hafa aukið mjög hættuna við
gengissamstarfið því að horfið hefur verið
frá meginsjónarmiðinu um bann við að
jafna skuldavanda á milli aðildarlanda . Í
staðinn er því haldið fram að ekkert evruríki
megi lenda í greiðslufalli . Þessi stefna er jafn
vitlaus og að segja að gjaldþrot verði þar
sem enginn vilji lána fyrirtæki sem geti farið
á hausinn . Verst er að leiðtogar Evrópu-
sambandsins nota þessi rök til að verja
grísku stjórnina gegn afleiðingum eigin
óstjórnar og þess að leyna raunverulegum
fjárlagahalla og skuldum .
Lausnin felst ekki í því að taka aftur
upp sjálfstæðar myntir . Ríki þurfa ekki
takmarkalaust frelsi í peningamálum . Það
eru bara stjórnvöld sem óska eftir slíku, til
að bjarga sér frá greiðslufalli vegna lélegrar
stjórnar . Ef evran lifir þessar sviptingar ekki
af er það vegna þess að stjórnvöld gengust
ekki undir þann aga sem felst í því að nota
alþjóðlegan gjaldmiðil, þótt hann sé bara
pappírsávísun .