Þjóðmál - 01.03.2014, Blaðsíða 30

Þjóðmál voR 2014 29
þegar á þarf að halda, eða að vera einsýnn
og óbilgjarn þrákálfur, sem anar áfram
í ofstæki og blindni, hversu miklar tor­
færur sem verða á vegi hans . Eins og
kunn ugt er, var orðtak Jóns Sigurðssonar:
„aldrei að víkja“, sem hann hafði látið
grafa á innsigli sitt . Því reyndist hann líka
trúr, að því leyti, sem hann aldrei hvarf
frá því marki, sem hann hafði sett sér, né
þeim grundvallaratriðum, sem öll stefna
hans byggðist á . . . En þeir, sem halda,
að hann hafi aldrei kunnað að víkja, eða
hliðra til við andstæðinga sína og laga sig
eftir kringumstæðunum í hvert sinn, þeir
misskilja hann hraparlega .
Andstæðingar Valtýs í Heima stjórnar flokkn­
um, Hannes Hafstein ráðherra og sam­
herjar hans, höfðu líka áhyggjur af því
hvern ig áköfustu sjálfstæðissinnar lögðu út
af orðum Jóns Sigurðssonar . Svo virðist sem
þeir hafi nokkrir haft um það samráð fyrir
aldar afmæli Jóns 1911 að vekja athygli á því
að rangt hefði verið farið með kjörorð hans
alla tíð .
Aðalhátíðarljóðið, sem flutt var við sam­
komu í minningu Jóns á Hrafnseyri 17 .
júní 1911, var eftir Hannes Hafstein sjálfan .
Hefst það með hinum frægu orðum „Þagn­
ið, dægurþras og rígur!“ . Í fjórða erindinu
eru þessar ljóðlínur:
Áfram bauð hann: „Ekki víkja“ .
Aldrei vildi heitorð svíkja .
Vissi: Hóf æ verður ríkja
vilji menn ei undanhald .
Víðsýnn, framsýnn, fastur, gætinn,
fjáði jafnan öfgalætin .
(Gjallarhorn 22 . júní 1911 .)
Hér hefur „Ekki víkja“ komið í staðinn
fyrir „Aldrei að víkja“ . Og ráðherrann notar
minn ingarljóðið til að boða pólitíska hóf­
semdarstefnu sína sem heimfærð er upp á
Jón forseta .*
Nokkrum dögum eftir að ljóðið var flutt
birtist klausa í Reykjavík, einu helsta stuðn­
ingsblaði Hannesar Hafsteins . Höfundur var
Jón Ólafsson alþingismaður og blaðamaður,
náinn samherji hans . Þar segir:
Sú erfikenning er orðin að átrúnaði hér,
að Jón Sigurðsson hafi haft fyrir eink­
unn ar orð: „Aldrei að víkja.“ Þetta er þó
ekki rétt . Þessi einkunnarorð, svona stíl­
uð, hefur Matthías Jochumsson búið til
og lagt Jóni í munn („og ritaði djúpt á
sinn riddara skjöld sitt rausnarorð Aldrei
Hannes Hafstein var meðal þeirra sem höfðu
áhyggjur af því að kjörorðið „Aldrei að víkja“ sýndi
Jón Sigurðsson sem einstrengislegan stjórnmálamann .
Hann reyndi að leiðrétta kjörorðið á aldarafmæli Jóns
1911 með því að nota „ekki víkja“ í stað „aldrei að
víkja“ í minningarljóði sem hann orti um forsetann .
___________
* Kristján Albertsson gerir þetta að umtalsefni í ævi­
sögu Hannesar Hafsteins og hefur eftir honum: „Þegar
þessi munur barst í tal, sagði Hannes Hafstein: „Faðir
minn hefði getað sagt: aldrei að víkja — Jón Sigurðs­
son ekki . Til þess var hann of mikill stjórnmála­
maður .“ (Kristján Albertsson: Hannes Hafstein .
Æfisaga . 3 . útg ., stytt, Reykjavík 2004, bls . 12 .)