Félagsbréf - 01.12.1959, Blaðsíða 39

FÉLAGSBRÉF
37
hugrakkan hugsuS, á borð við þá William Faulkner, Archibald MacLeis og
Auden, sem heldur uppi og endurvekur hina miklu arfleifð rússneskra
bókmennta. í broti að sjálfsævisögu sinni, sem kom út á ensku fyrir ekki
löngu síðan og nefnist „I Remember“, víkur Pasternak hvað eftir annað
að því bve mjög hann hefur orðið fyrir áhrifum af hinum mikla rússneska
skáldjöfri, Leo Tolstoy, fyrst sem unglingur af manninum sjálfum, er var
kunningi föður hans, og síðar af skáldverkum hans. Þessi sterku áhrif virð-
ast augljós í byggingu og ritun sögunnar um Sívagó lækni.
Faðir Pasternaks var kunnur málari í Rússlandi, en móðir hans var
frægur píanóleikari. Hann nam heimspeki um skeið við háskóla í Þýzka-
landi og eins og Sívagó læknir dvaldi hann mikið í vestur hluta álfunnar
á árunum fyrir fyrri lieimsstyrjöldina. Þegar rússneska byltingin brýst
út er Pasternak 27 ára gamall — þá var hann sem sé fullmótaður, andlega.
Þegar athugað er að hann.skuli hafa þau fjörutíu ár, sem hann hefur síðan
lifað við þær andlegu þrengingar, er ríkt hafa í Sovétríkjunum, haldið
andlegu sjálfstæði sínu og frumleik óskertum og dæmt atburði þá, sem
gerzt hafa í Sovétríkjunum frá sjónarmiði mannkynssögunnar í heild, þá
gegnir það í sjálfu sér jafn mikilli furðu og sú staðreynd, að mammútarnir
er varðveitzt hafa í þúsundir ára í ísauðnum Síberíu skuli hafa haldið öllu
holdi sínu óskertu.
Enda þótt Boris Pasternak eigi ættir að rekja til Gyðinga, þá er það öllu
öðru augljósara af skáldsögu þessari, að hann hefur verið alinn upp og
hlotið mikinn liluta af menntun sinni í anda grísk-kaþólsku rétttrúarkirkj-
unnar, og það er engu síður augljóst að kenningar kirkjunnar og rittúal
eru í hans augum grundvöllurinn að öllu siðferðislegu raunsæi. Þó er
afstaða hans til kristinsdómsins og trúarinnar allsérstæð. Það er engu
líkara en hann bafi í ljósi gyðingdómsins endurheimt gildi kristindómsins.
Þetta hefur orðið honum afl endurvakningar og veitt honum trúna til þess
að lifa og siðferðilegt hugrekki til þess að rita þessa bók.
Lfér um bil í upphafi bókar sinnar lætur Pasternak eina af sögupersón-
unum, Ivan ívanóvits segja: „Ég skal skýra mál mitt. Það, sem þér skiljið
ekki, er að maður getur verið guðleysingi, getur verið í vafa um það, hvort
Guð sé til og hvað sé þá á honum að græða, og trúað því samt, að menn-
irnir lifi ekki eingöngu í náttúrunni, heldur í sögunni, en sagan, eins og
við þekkjum hana nú, hófst með Kristi og fagnaðarerindið er grundvöllur
hennar.“ Með því að lyfta þunga siðfræðinnar af herðum þjóðfélagsins og