Morgunblaðið - 23.01.2016, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kjarasamn-ingurinnsem for-
ustumenn Sam-
taka atvinnulífs-
ins og Alþýðu-
sambands
Íslands gengu frá í fyrradag
heyrir til tíðinda. Samning-
urinn nær til 80 þúsund fé-
lagsmanna ASÍ. Hann snýst
ekki bara um launahækk-
anir, heldur einnig hærri líf-
eyrisgreiðslur. Samning-
urinn gildir út árið 2018 og
er þar með tryggt að friður
verði á almennum vinnu-
markaði næstu þrjú árin.
Þorsteinn Víglundsson,
framkvæmdastjóri SA,
sagði í frétt í Morgun-
blaðinu í gær að samn-
ingnum fylgdu launahækk-
anir langt umfram það
svigrúm, sem fyrirtækin
hefðu, og kvaðst óttast
aukna verðbólgu. Til mót-
vægis kemur að ríkisstjórn-
in hefur lofað að trygginga-
gjald verði lækkað á
samningstímanum. Það mun
draga úr launakostnaði
fyrirtækja.
Forusta SA hlýtur hins
vegar að hafa metið það svo
að launahækkanirnar væru
þess virði vegna þess hvað
samið væri til langs tíma.
Það er rétt mat.
Nokkur hætta var fólgin í
samningunum, sem gerðir
voru í fyrra. Þeir hafa þó
ekki leitt til þess að verð-
bólga hafi farið úr böndum.
Ástæðan er hins vegar ekki
sú að hrakspár um hættu á
verðbólgu hafi verið úr
lausu lofti gripnar. Hættan
var raunveruleg og er það
enn. Aðstæður hafa hins
vegar skipað því svo að
launahækkanir síðasta árs
hafa skilað sér í veskið hjá
launafólki og vonandi munu
hækkanirnar, sem hið nýja
samkomulag felur í sér gera
það einnig. Ástæðan er hins
vegar ekki stjórnkænska og
framsýni, heldur lukka.
Þróun efnahagsmála í heim-
inum og lækkun á ýmsum
nauðsynjum, sérstaklega
olíu, hefur vegið upp á móti
þensluáhrifum samning-
anna. Hjöðnun í útlöndum
slær á þensluna heima fyrir.
Fyrir vikið er verðbólga
með minnsta móti, en það er
ekki gefið að alltaf verði
slíkar kjöraðstæður.
Það er ánægjulegt að rík-
isstjórnin ætlar nú að lækka
tryggingagjaldið. Gjaldið
var á sínum tíma
hækkað vegna
aukins atvinnu-
leysis í kjölfar
þess að bank-
arnir hrundu. Nú
er allt önnur
staða á vinnumarkaði og at-
vinnuleysi hverfandi. Bjarni
Benediktsson fjármálaráð-
herra sagði í Morgun-
blaðinu í gær að lækkunin
hefði verið rædd óformlega
við forustu SA og næstu
skref í þeim efnum yrðu
kynnt áður en langt um liði.
Verkföll eru slæm og oft
dugir að þau blasi við til að
efnahagslífið hiksti. Það
sást best í fyrravor þegar
var sem horfur á verkföllum
dræpu allt í dróma.
Ný vinnubrögð búa að
baki hinu nýja samkomu-
lagi. Forsendur eru annars
vegar bókun samningsaðila
um lífeyrisréttindi frá því í
maí 2011 og hins vegar svo-
kallað SALEK-samkomulag
frá því í október í fyrra.
Skammstöfunin SALEK
stendur fyrir samstarf um
launaupplýsingar og efna-
hagsforsendur kjarasamn-
inga. Öll stærstu heildar-
samtökin á vinnumarkaði
auk ríkisins og sveitarfélag-
anna eiga aðild að SALEK-
hópnum, sem var fyrst kall-
aður saman árið 2013.
Ætlunin með þessu sam-
starfi var að koma í veg fyr-
ir höfrungahlaup launa-
hækkana yfir allan
vinnumarkaðinn og koma
honum út úr vítahring þar
sem reglulega er þrýst á um
miklar launahækkanir, sem
leiða til verðbólgu, sem jafn-
harðan étur þær upp.
Fyrirmyndin er hið nor-
ræna vinnumarkaðslíkan
þar sem forsendur á vinnu-
markaði eru metnar út frá
stöðu efnahagsmála og
launahækkanir byggjast á
hversu mikið fyrirtæki geti
borið án þess að missa flug á
grundvelli, sem aðilar
beggja vegna borðs bera
traust til.
Rætt var um að hin nýja
leið yrði prófuð til reynslu í
sex til tíu ár. Gerð yrði áætl-
un með tilteknum skuld-
bindingum og tilraunatím-
inn notaður til að feta sig
áfram í nýju umhverfi. Það
verður forvitnilegt að sjá
hvert framhaldið verður og
gangi þetta upp boðar það
stakkaskipti í vinnumark-
aðsmálum.
Nýir kjarasamningar
til þriggja ára gefa
færi á að auka hag-
sæld í landinu}
Í nýjan farveg
Á
fengisfrumvarpið svokallaða er
enn og aftur í umræðunni. Nýj-
ustu innleggin komu frá Áslaugu
Örnu Sigurbjörnsdóttur, ritara
Sjálfstæðisflokksins, sem sagði í
viðtali á FM957 að um væri að ræða svo sjálf-
sagða „framför“ að málið ætti ekki einu sinni að
vera til umræðu í þinginu, og Kára Stefánssyni,
forstjóra Íslenskrar erfðagreiningar, sem hafði
það eftir ónefndum þingmanni Sjálfstæðis-
flokksins að frumvarpið væri hugarfóstur
Haga, ekki Vilhjálms Árnasonar.
Það má segja margt um bæði innlegg. Um-
ræðurnar í Brennslu-þætti FM957 voru með
ólíkindum, þar sem þáttastjórnendur og ritari
Sjálfstæðisflokksins hentu gaman að aftur-
haldssömum „kommum“ og ritarinn ákvað fyr-
irfram að allir þeir sem greiddu atkvæði á móti
frumvarpinu væru „enn í Ríkisútvarpinu og svarthvíta
sjónvarpinu“, hvað svo sem það nú þýðir. Og þegar mbl.is
spurði fyrrnefndan Vilhjálm um mögulega skaðsemi
áfengissölu í matvöruverslunum í kjölfar ummæla Kára
svaraði frumvarpshöfundurinn m.a.: „Fara alkóhólistar
ekki í IKEA með konunni um jólin eða þangað þar sem
auglýstur er jólabjór á öllum borðum?“
Þessi viðbrögð þingmannsins eru dæmigerð fyrir mála-
tilbúnað þeirra sem hafa barist hvað harðast fyrir því að
geta keypt sér hvítvín og bjór í næstu matvöruverslun.
Þeim finnst málið svo sjálfsagt, eins og kom bersýnilega í
ljós í spjallinu á FM957, að annað skiptir ekki máli.
Staðreynd málsins er hins vegar sú að það
er fátt sem mælir með því að ráðist verði í
breytingar á núverandi fyrirkomulagi. Í fyrsta
lagi er eftirspurnin eftir breytingum takmörk-
uð. „Áfengið í verslanir“ var ekki kosningamál
og kannanir benda raunar til þess að meiri-
hluti þjóðarinnar sé málinu mótfallinn. Í grein-
argerð með frumvarpinu var að finna eintómar
getgátur um áhrif breytinganna en engin hald-
bær rök eða vísanir í rannsóknir. Umsagnir
um málið skiptust í tvennt; fagnaðaróm versl-
unarinnar og viðvörunarbjöllur aðila í heil-
brigðis- og velferðarþjónustu. Þeir fyrrnefndu
vísa til þess að ríkið eigi ekki að standa í versl-
unarrekstri, eins og það sé óumdeildur sann-
leikur, en þeir síðarnefndu til rannsókna sem
hafa m.a. sýnt að verðlagning hefur meiri áhrif
á áfengisneyslu en forvarnir.
Hvað svo sem segja má um málið sem slíkt hljótum við
að gera meiri kröfur um málsmeðferðina. Það verður að
skipta máli að aðilar í heilbrigðis- og velferðarþjónustu
vara við þeim breytingum sem lagðar eru til. Til hvers er
annars verið að kalla eftir umsögnum? Á að afgreiða þá
sem afturhaldsseggi; rannsóknirnar sem áróður gegn
frjálslyndi? Það er í raun dálítið óhugnanlegt að fylgjast
með því hvernig unga fólkið í framvarðarsveit Sjálfstæðis-
flokksins virðist vilja afgreiða málið; með því að „hætta
þessu helvítis málþófi“ eins og ritarinn orðaði það, og láta
það „fljúga í gegn“. Engin umræða, klappað og klárt.
holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Helvítis málþófið
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Talsverður munur er á þeirriþjónustu sem býðst kvóta-flóttafólki og þeim sem fástöðu flóttafólks og njóta
verndar eftir að hafa áður verið skil-
greindir sem hælisleitendur. Áshild-
ur Linnet, verkefnastjóri hjá Rauða
krossinum, segir brýnt að jafna að-
stöðu þessara tveggja hópa, fólk í síð-
arnefnda hópnum geti af þessum
sökum átt erfiðara
með að samlagast
samfélaginu en sá
fyrrnefndi. Hún
segir að nú sé ver-
ið að leita leiða til
að jafna stöðuna.
„Það, hvernig
við tökum á móti
kvótaflóttafólki,
er algerlega til
fyrirmyndar. Þar
er á ferðinni þétt
og samstillt samstarf margra aðila,“
segir Áshildur. „En við þurfum að
gera betur við hinn hópinn.“
Hún segir þjónustu við fólk sem
nýtur verndar mismunandi eftir
sveitarfélögum. Sums staðar bjóðist
því íslenskukennsla, samfélags-
fræðsla og sálfræðiþjónusta, annars
staðar ekki.
Munurinn er margvíslegur, seg-
ir Áshildur um stöðu þessara tveggja
hópa. „T.d. þurfa þeir sem fá stöðu
flóttafólks, eftir að hafa verið hæl-
isleitendur, sjálfir að útvega sér
leiguíbúðir á almennum markað. Það
er breitt bil á milli þess að vera í bú-
setu sem hælisleitandi og fara síðan
út á almennan húsnæðismarkað í
landi þar sem fólk þekkir jafnvel lítið
sem ekkert til. Þetta bil þyrfti að
brúa. Ef fólkið þarf síðan á fé-
lagslegri aðstoð að halda fær það
hana hjá félagslega kerfinu, en marg-
ir þyrftu annars konar aðstoð vegna
sinnar sérstöku stöðu.“
Vita ekki um eigin rétt
Annað atriði sem Áshildur segir
að betur þyrfti að huga að er félags-
legur stuðningur. Kvótaflóttafólk fær
þrjár stuðningsfjölskyldur, en þeir
sem fá hér stöðu flóttamanns fá ekki
sama stuðning. Þá er líðan kvóta-
flóttamanna könnuð með reglulegum
hætti, en það er ekki gert þegar um
þá sem fá hér vernd er að ræða. Oft
viti sá hópur ekki hvaða þjónustu
hann á rétt á eða hvar hana sé að fá.
„Tannlæknaþjónusta er annað
sem þyrfti að endurskoða. Kvóta-
flóttafólki, jafnt börnum sem full-
orðnum, er veitt gjaldfrjáls tann-
læknaþjónusta í upphafi, enda þarf
oft að koma tannheilsunni í lag. Þeir
sem fá hér vernd eftir hælismeðferð
fá aftur á móti ekki slíka fyrir-
greiðslu,“ segir Áshildur.
Flestir vilja sjá um sig sjálfir
Hún segir að um sambærilega
hópa sé að ræða, oft hafi fólkið
áþekkan bakgrunn, hafi flúið heim-
kynni sín af sömu ástæðum og því
séu þarfir þeirra svipaðar. Hún segir
mikilvægt að þeir sem fái hér vernd
fái meiri stuðning. „Þverfagleg að-
lögun í upphafi gerir það að verkum
að sá mannauður sem býr í fólkinu
nýtist betur og það verður fyrr virk-
ir þáttakendur í samfélaginu. Hér á
Íslandi er einna hæst atvinnuþátt-
taka innflytjenda. Það er ósk flestra
flóttamanna að komast sem fyrst út
á vinnumarkaðinn og sjá um sig
sjálfir og það gerist fyrr ef fólk fær
þann stuðning sem það þarf á að
halda. Ef fólk fær hann ekki er hætt
við að það festist í fari sem erfitt get-
ur verið að komast upp úr. Það er
talsverður aðstöðumunur á þessum
tveimur hópum, hann þarf að laga og
það þarf að gerast sem fyrst,“ segir
Áshildur.
Fá mismikinn stuðn-
ing eftir stöðu sinni
Morgunblaðið/Eggert
Nýir íbúar Fyrsti hópur sýrlenskra flóttamanna, sem hefur verið boðin bú-
seta hér á landi, kom til landsins á þriðjudaginn. Þau eru kvótaflóttamenn.
Áshildur
Linnet
Kvótaflóttafólk kallast það
fólk sem hefur fengið viður-
kennda stöðu sem flóttafólk
og hefur Flóttamannastofnun
Sameinuðu þjóðanna metið
það svo að nauðsynlegt sé að
flytja viðkomandi til þriðja
lands. Þannig er kvóta-
flóttafólki boðið að setjast að
í öðrum löndum, dæmi um
það eru sýrlensku flótta-
mennirnir sem komu hingað
til lands núna í vikunni.
Sá sem óskar eftir hæli er
skilgreindur sem hælisleit-
andi þar til umsókn hans hef-
ur fengið endanlega af-
greiðslu hjá stjórnvöldum.
Hælisumsókn felur í sér
beiðni um viðurkenningu
stjórnvalda á því að viðkom-
andi sé flóttamaður. Sé hon-
um veitt hæli á landinu er
hann þar með kominn með
stöðu flóttamanns. Gjarnan
er þá talað um að viðkomandi
njóti verndar.
Ólíkar skil-
greiningar
FLÓTTAMAÐUR EÐA EKKI?