Morgunblaðið - 31.03.2016, Side 60

60 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MARS 2016
Listhúsinu við Engjateig, 105 Reykjavík, sími 551 2050 Opið 11-18, lau 11-16.
Diskamottur og vínyl gólfmottur
LISTHÚSINU
Ný sending
Árið 1993 var merki-
legt ár í sögu lagasetn-
ingar á Íslandi. Með
samhljóða samþykkt
Alþingis þá um vorið
voru lögfest á Alþingi
ný stjórnsýslulög (nr.
37/1993). Lögin þóttu
marka tímamót í sam-
skiptum borgaranna
við ríkisvaldið. For-
sætisráðuneytið sá
ástæðu til að gefa út fallegan bækl-
ing, „Réttur þinn í samskiptum við
hið opinbera“ þar sem sjálfur for-
sætisráðherrann fór fögrum orðum
um þau tímamót sem þessi nýju lög
fælu í sér. Í inngangi ritsins var m.a.
rætt um vaxandi kröfur um aukið
réttaröryggi þegnanna í samskiptum
við ríki og sveitarfélög og að hin nýju
lög fælu í sér „annars vegar það að
auka réttaröryggi borgaranna í sam-
skiptum þeirra við hið opinbera og
hins vegar að stuðla að skilvirkni og
hagkvæmni í störfum stjórnvalda“.
Litlu síðar stóð orðrétt: „Með hinum
nýju stjórnsýslulögum er komið til
móts við þessar kröfur og lögfestar
reglur sem eiga að tryggja rétt borg-
aranna í samskiptum við hið op-
inbera og stuðla að
vandaðri og greiðri
meðferð mála“.
Hin nýju lög fólu í sér
nokkrar meginreglur
sem „hið opinbera“
skyldi ævinlega hafa í
heiðri í samskiptum við
borgarana. Reglurnar
eru alls 13 og æ síðan
hafa þær stöðugt komið
víða við sögu og í þær
vitnað þótt í ákveðnum
tilvikum hafi maður
efast um að tilteknar
stofnanir ríkisvaldsins vissu um til-
vist þeirra og tækju af þeim mið í
embættisfærslu sinni.
Ein hin mikilvægasta af þessum
reglum hefur verið nefnd „máls-
hraðareglan“. Hún kveður á um, að
stjórnvöld skuli ævinlega taka
ákvörðun í málum „svo fljótt sem
unnt er“. Stjórnvöld skuli án ástæðu-
lauss dráttar gera þær ráðstafanir
sem nauðsynlegar eru til undirbún-
ings afgreiðslu máls og ef fyr-
irsjáanlegt er að afgreiðsla máls
muni tefjast ber að skýra frá ástæð-
um þess og hvenær vænta megi
ákvörðunar. Enginn afsláttur er sjá-
anlega gefinn frá þessum kröfum í
lögunum og réttur þolandans til eðli-
legs málshraða ótvíræður.
Ástæða þess að ofangreint er rifj-
að upp hér er tvíþætt. Fyrir örfáum
vikum lauk svonefndu Aserta-máli
þar sem fjórir ungir menn voru leyst-
ir undan sex ára martröð málaferla,
sem stofnað hafði verið til án grund-
vallar og meira að segja í upphafi
settur upp í formi „flugeldasýningar“
blaðamannafundur, öðrum til viðvör-
unar. Líf þessara manna og fjöl-
skyldna þeirra sett á „hold“ í sex ár
og eignir þeirra frystar með alvar-
legum afleiðingum. Og hver voru við-
brögð viðkomandi stofnunar rík-
isvaldsins í lokin? – yppt öxlum – við
erum hættir við allt – þetta var allt í
plati, við að drepast úr vinnuálagi og
blankir í þokkabót! Ekki stóð steinn
yfir steini í málsmeðferðinni og máls-
hraðareglan fótum troðin.
Hið síðara tilvik varðar ákæru á
hendur 72 ára gömlum sparisjóðs-
stjóra suður með sjó nú fyrir
skömmu vegna atburða, sem sagðir
eru hafa átt sér stað fyrir átta árum.
Ekki er hér fjallað um efnisatriði
ákærunnar heldur hitt, að tímasetn-
ing hennar er manni óskiljanleg með
hliðsjón af málshraðareglunni.
Maður hlýtur að spyrja vegna
beggja ofangreindra tilvika – sam-
rýmast þessi vinnubrögð þeirri
vernd sem fyrrnefnd stjórnsýslulög
eiga að veita borgurunum varðandi
eðlilegan málshraða?
Að lokum þetta: Er þetta það rétt-
arríki, sem við viljum búa við? Að
skýrar reglur stjórnsýslulaganna
séu þverbrotnar í þágu einhverrar
ímyndaðrar réttlætiskenndar? Og
jafnvel að málsmeðferðin nálgist að
ná út yfir gröf og dauða?
Réttarríkið Ísland
– eða hvað?
Eftir Guðmund
Jóelsson
Guðmundur Jóelsson
»Maður hlýtur að
spyrja – samrýmast
þessi vinnubrögð þeirri
vernd sem fyrrnefnd
stjórnsýslulög eiga að
veita borgurunum varð-
andi eðlilegan máls-
hraða?
Höfundur er löggiltur endurskoðandi.
Kolefnisfótspor er
löngu orðið staðlað
hugtak í umhverf-
isfræðum og segir
með skýrum hætti til
um mælanleg áhrif
tiltekinnar fram-
kvæmdar, framleiðslu
eða vöru á umhverfi
sitt. Við reiknum út í
þessu samhengi
magn mengunarinnar
sem skilin er eftir í
umhverfinu og getum þannig mælt
umhverfisgæði tiltekinnar vöru
eða framleiðslu. Eðli málsins sam-
kvæmt eru umhverfisgæðin meiri
eftir því sem magn mengunar-
innar sem ferlið getur af sér er
minna. Þetta er meðal annars
gagnlegt verkfæri þegar óábyrgir
aðilar stíga fram með yfirlýsingar
um umhverfisgæði verka sinna
sem í reynd standast ekki skoðun.
Nýlega kynnti Landsnet til leiks
nýja gerð háspennumastra. Möstr-
in hafa fengið nafnið „Ballerína“
og eru kynnt sem afrakstur
margra ára rannsóknar- og þróun-
arvinnu sem kostaði mikla fjár-
muni, samkvæmt orðum þeirra
Nils Gústavssonar og Sverris Jan
Norðfjörð hjá Landsneti. Ekki
hefur verið upplýst um hve miklu
fjármagni varið hefur verið í þetta
verkefni; við óskum hér með ein-
dregið eftir þeim upplýsingum.
Hinsvegar hefur forstjórinn sjálf-
ur tilkynnt að hér sé um að ræða
„nýja kynslóð háspennumastra“ á
Íslandi.
Ballerínur eins og við þekkjum
þær eru léttar í spori og ásýnd og
svífa fyrirhafnarlaust um umhverfi
sitt – leiksviðið. Það munu ball-
erínur Landsnets þó aldrei gera,
enda einhver þyngsti klumpur af
stáli sem stíga mun á jörð á Ís-
landi, ef fer sem horfir. Sú stað-
reynd að klumpur þessi verði
fluttur í heilu lagi frá útlöndum –
svo virðist sem Landsnet ætli í al-
vörunni að flytja inn 30 m löng
mannvirki í heilu lagi erlendi frá
útlöndum – mun hvorki auka á
hagkvæmni gjörningsins eða um-
hverfisvænleika. Þessi meinta
ballerína verður svo þungstíg að
hún mun skilja eftir sig í nátt-
úrunni einhver dýpstu kolefn-
isfótspor sem um getur í sögu raf-
orkuflutningskerfisins. Ekki
grynnri verða sporin á hagkerfinu.
Þetta er afrakstur margra ára
rannsóknar- og þróunarvinnu sem
kostaði mikla fjármuni.
Íslenskt landslag og íslensk
náttúra er leiksvið, leiksviðið okk-
ar sem við eigum saman, þ.e. síð-
ast þegar ég vissi. Ég verð þó að
viðurkenna, að með hverju miss-
erinu sem líður og eftir því sem
fundum og ráðum um íslenska
náttúru fjölgar, þeim mun minna
hef ég á tilfinningunni að svo sé.
Ef ég væri stjórnandi ballettflokks
og réði til mín fylkingu af klunna-
legum ballerínum í yfirþyngd til
þess að þramma og trampa um
gólf leikhússins, undir því yf-
irskyni að um væri að ræða ball-
ett, yrði mér gert að taka pokann
minn umsvifalaust. Ballettdans á
að vera fisléttur og leikandi. Ef ég
ætti leikhúsið einn gæti ég jú gert
nokkurn veginn það sem mér
sýndist hverju sinni, en á end-
anum yrði ég að taka tillit til vilja
fólksins – samfélagsins – ef ég
ætlaði ekki að valda leikhúsinu al-
varlegu tjóni. Tómt
leikhús er ekki mikils
virði. Fyrir hvern
verður hið nýja ís-
lenska raforkuflutn-
ingskerfi byggt?
Þessi sótsvörtu kol-
efnisspor ballerínanna
þungstígu eru al-
gjörlega á skjön við
umræðu um umhverf-
ismál, algjörlega á
skjön við niðurstöður
umhverfisráðstefn-
unnar COP21 í París og í svo gott
sem fullkomnu ósamræmi við
kröfur íslensks almennings um
hagkvæmni í fjárfestingum. Er
þetta yfirhöfuð í samræmi við raf-
orkulög? Hvernig?
Þá er nafngiftin „Ballerína“ at-
hyglisverð, enda flestum sem með
þessum málum fylgjast kunnugt
um íslenska nýsköpunarfyrirtækið
Línudans ehf. (www.facebook.com/
greengrids). Línudans hefur frá
árinu 2008 unnið að þróun fisléttra
umhverfisvænna háspennumastra
sem eru á sama tíma mjög hag-
kvæmur valkostur fyrir raf-
orkuflutning á hárri spennu. Sú
staðreynd að Landsnet stígi nú
fram með svokallaða nýja kynslóð
háspennumastra sem einnig fær
skírskotun í dans, líkt og Línu-
dans hefur gert í sínum verk-
efnum frá upphafi – ekki síst til
markaðssetningar og áherslu
þeirrar nýju hugmyndafræði sem
fyrirtækið stendur fyrir – er ekki
bara illa gert heldur endurspeglar
mikla og átakanlega fátækt hlut-
aðeigandi.
Við vitum að það er ekki fallegt
að gera hugmyndir og hug-
myndafræði annarra að sínum,
siðferðislega rangt og óheiðarlegt.
Öllu verra er ef hin nýja kynslóð
háspennumastra reynist bæði
menga meira en áður hefur sést á
þessu sviði auk þess að vera ein-
hver dýrasta mastralausn sem
komið hefur fram á sjónarsviðið á
Íslandi. Það er alls ekki gott fyrir
hækkandi hitastig á jörðinni og
síður en svo gott fyrir íslenskan
efnahag. Hver er ballettstjóri?
Af tillitssemi við íslenska skatt-
greiðendur og þá fjölmörgu aðila
sem fjárfest hafa tíma og fjár-
magn í verkefnum Línudans ehf.,
íslenska ríkið þar með talið, þá er
rétt að óska eftir skýringum á
þessari niðurstöðu margra ára
rannsóknar- og þróunarvinnu
Landsnets sem kostað var til með
fjármunum íslendinga. Hve miklu
hefur verið varið í þetta verk sem
forstjórinn sjálfur, Guðmundur
Ingi Ásmundsson, kynnti fyrir
okkur á haustdögum?
Fyrir hönd íslenskrar náttúru
og umhverfisþenkjandi fólks: hve
margar þúsundir tonna CO2 verða
skildar eftir í umhverfinu?
Óskað er eftir skýrum tölu-
legum upplýsingum.
Raforkuflutnings-
kerfi – Þungstíga
ballerínan
Eftir Magnús
Rannver Rafnsson
Magnús Rannver
Rafnsson » Öllu verra er ef ball-
erínurnar reynast
bæði menga meira en
áður hefur sést auk þess
að vera einhver dýrasta
mastralausn sem komið
hefur fram.
Höfundur er verkfræðingur og starf-
ar að nýsköpun á sviði raforkuflutn-
ingskerfa.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.