Morgunblaðið - 31.03.2016, Blaðsíða 84

84 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MARS 2016
trommuheilum en ekki í þetta skipt-
ið. Til marks um það er Kid A yfir-
leitt það fyrsta sem ég set í eyrun
þegar ég fer í flug. Þegar sumir
heyra paranoju og þunglyndi í
tónlist Radiohead heyra aðrir tón-
smíðar og melódíur sem jafnast á við
það sem helstu tónskáld mannkyns-
sögunnar hripuðu niður á blað, al-
úðina sem lögð er í hvert einasta
hljóð. Smáatriði sem skila sér vel í
heyrnartólum, en með tilkomu spila-
stokka, snjallsíma og meiri tölvu-
vinnu hefur notkun þeirra stór-
aukist, sem hefur haft djúpstæð
áhrif á tónlistarneyslu. Stór hópur
tónlistarunnenda nýtur tónlistar að-
allega í heyrnartólum og hvort sem
það var meðvituð breyting eða ekki
hljóma plöturnar sem Radiohead
hefur gert á þessari öld betur í
heyrnartólum en tónlistin sem hún
gerði á síðustu öld.
Systurplata Kid A, Amnesiac, var
tekin upp á sama tíma en kom út
seinna og þótt hún sé yfirleitt ekki
álitin jafn sterk heild og Kid A eru
þar lög eins og „Pyramid Song“ og
„Knives Out“ sem gera bæði tilkall
til að vera þeirra besta. Að geta sam-
ið, útsett og flutt lög eins og sveitin
gerir myndi duga til að skila þeim í
hóp bestu sveita sinnar kynslóðar.
Yorke og félagar láta þó ekki stað-
ar numið þar og þar leikur Godrich
stórt hlutverk. Á Amnesiac er lagið
„Like Spinning Plates“ sem Yorke
lærði að syngja afturábak svo að
textinn myndi heyrast og skiljast
þegar sjálf upptakan yrði svo spiluð
afturábak. Þetta er bara eitt dæmi
um vinnulag sveitarinnar en ef ein-
hver getur bent mér á aðra hljóm-
sveit fyrir utan Bítlana sem hefur
haft annað eins vald á lagasmíðum,
upptökutækni, hljóðfæraleik og í of-
análag verið jafn leitandi og viljug til
að gera nýja tónlist, þá yrði ég bæði
hissa og mjög glaður.
… en er auðvelt að hitta fólk?
Á þessum tímapunkti er óhætt að
segja að ég hafi verið orðinn grjót-
harður aðdáandi.
Því er eina leiðin til að lýsa því
hvernig tilfinning það var svo að
vera staddur í jólaboði í einu af fín-
ustu hverfum London árið 2001, þar
sem Radiohead fagnaði 10 ára sam-
starfi við umboðsmenn sína, að hún
var súrrealísk. Tónlistardútlið hafði
skilað mér í hljómsveit sem var kom-
in á samning við plötufyrirtæki
beggja vegna Atlantsála og sam-
starfi við þessa sömu umboðsmenn
sem voru reyndar líka með fyrr-
nefnda Supergrass á sínum snærum.
Öðrum hljómsveitarmeðlimum, sem
ekki tóku sveitina jafn hátíðlega,
þótti lítið mál að taka í spaðann á
Yorke en þetta var of mikið fyrir
þann sem hafði hlustað á Kid A og
Amnesiac af allt að því trúarlegu of-
stæki allt árið. Viðbrögðin voru að
reyna að halda kúlinu með því að
segja sem minnst og sötra gin og
tónik í rólegheitum.
Reynslan af því að vera í hljóm-
sveit: að fara í tónleikaferðalög, taka
upp, æfa lög og útsetja og reyna sig
við að skapa hefur mikil áhrif á
hvernig ég skynja tónlist. Gott skap-
andi samstarf er ekki sjálfgefið og
það þarf sérstakt samband á milli
fólks til þess að það geti gengið upp.
Egó eru sérstaklega viðkvæm þegar
kemur að sköpun og það eru fá dæmi
um að fimm manna hópar hafi starf-
að saman áratugum saman með
þeim hætti sem Radiohead hefur
gert. Líklega spilar sú staðreynd að
þetta eru í grunninn vel uppaldir og
kurteisir millistéttardrengir frá Ox-
ford sitt hlutverk í að þeir hafa ekki
látið athyglina eða velgengnina taka
völdin.
Gítararnir tengdir aftur
Það var fyrirsjáanlegt að mér
fyndist Hail to the Thief, sem kom út
árið 2003, vera frábær, alger
öskrandi snilld bara. En þrátt fyrir
að innihalda afbragðslög eins og
„2+2=5“, „There There“ og „Where
I End And You Begin“ myndar hún
ekki sterka heild. Of mörg lög og þó-
nokkur miðlungs lög gerðu það að
verkum að hún missti marks. Með
stefnubreytingunni um aldamótin
urðu margir afhuga sveitinni, líklega
hefur fækkað aðeins í aðdáenda-
hópnum þótt þeir hafi náð að vinna
hylli nýrra kynslóða og hópa.
Hugsanlega hefur það haft eitt-
hvað að gera með að nú var meiri
áhersla á hefðbundnari gítarmúsík
en líklega hefur þá bara langað til að
rokka.
Svo kom út tónleikaplatan I Might
Be Wrong sem fyllti upp í umsaminn
kvóta hjá EMI-útgáfunni, hún gerði
lítið annað en að espa upp hungrið í
tónleikasveltum aðdáanda enda var
þetta fyrir daga Youtube þar sem nú
er að finna fjölmargar frábærar tón-
leikaupptökur með sveitinni.
Hungrinu var loks svarað árið
2006 á tvennum tónleikum í Hamm-
ersmith Apollo í London. Tíu árum
eftir að „Lucky“ hafði greypt sig í
sálina og skapað fíkn fyrir nýjum
skömmtum frá Oxford sat ég í adr-
enalínrússi á besta stað í húsinu tvö
kvöld í röð. Fyrra kvöldið spiluðu
þeir „Lucky“, „Idioteque“, „Karma
Police“, „Pyramid Song“ og „There
There“ á meðal annarra og sex lög
sem áttu eftir að rata á In Rainbows.
Í takt við önnur verk spila þeir aldr-
ei sama settið tvö kvöld í röð og
seinna kvöldið voru „Exit Music“,
„Paranoid Android“ og „Street Spi-
rit (Fade out)“ t.d. komin á lista.
Hljómsveitin er lygilega gott live-
band en í ofanálag er eins og Thom
Yorke verði algerlega heltekinn þeg-
ar hann kemur fram. Hoppar og
skoppar um sviðið á milli þess sem
hann spilar á gítar eða píanó. Kraft-
urinn frá honum smitast út í hvern
einasta takt, hljóm og hverja nótu
hjá hinum hljómsveitarmeðlimum.
Galdur sem erfitt er að festa fing-
urinn á og tónleikagestir á Secret
Solstice eiga von á góðu.
Hafi hrifningin verið mikil fyrir
upplifunina af tónleikunum marg-
faldaðist hún nú og komst í vand-
ræðalegar hæðir. Síðan hefur fíknin
algerlega tekið völdin, ferðirnar eru
orðnar þrjár, tónleikarnir sex og ein-
hver eftirpartí þar sem helsta afrek-
ið er frekar klaufalegt samtal við
Godrich, sem hafði reyndar tekið að
sér að hljóðblanda eitt laga hljóm-
sveitar minnar nokkrum árum áður.
Hvers virði er tónlistin sjálf?
– er spurningin sem tónlistariðn-
aðurinn þurfti að svara þegar netið
kippti fótunum undan markaðs-
módeli sem hafði í ríflega hálfa öld
mótað og stýrt tónlistarneyslu Vest-
urlandabúa. In Rainbows, sem kom
út árið 2007, var fyrsta útgáfa Ra-
diohead fyrir utan þetta módel.
Sveitin og umboðsteymi hennar
sendi boltann aftur til hlustenda og
aðdáenda með því að leyfa þeim að
velja hversu mikið þeir myndu
greiða fyrir niðurhal á plötunni. Að-
gerðin vakti gríðarlega athygli og
sitt sýndist hverjum, auðvitað hafði
sveitin náð að skapa sér sess í krafti
gamla kerfisins sem nú var ráðist
gegn. Aðrar hljómsveitir hafa ekki
sömu tækifæri til að kynna sig og
eftirspurnin er ekki sú sama, þær
geta því komið illa út í þeim sam-
anburði eins og Kim Gordon í Sonic
Youth benti á. Tilraunin var engu að
síður áhugaverð og tryggði sveitinni
gríðarlega umfjöllun. Platan sjálf er
frábær, í margra huga ein þeirra
besta. Í lögunum „Nude“, „House of
Cards“ og „Reckoner“ fetaði sveitin
r’n’b-slóðir og röddin í Yorke var
orðin enn slípaðri og gítarvafning-
arnir í „Weird fishes/Arpeggi“ ættu
að heilla flesta sem hafa komið ná-
lægt hljóðfæraleik. Fyrstu við-
brögðin voru náttúrlega að reyna að
finna eitthvað að plötunni, helst var
það að tónlistin væri of snyrtileg og
létt. Hugsanlega léttvægt álit það en
engu að síður eru upptökur af lifandi
flutningi á lögunum á netinu sumar
hverjar síst verri en þær sem eru á
plötunni. Útgáfan gekk vel upp og
margborgaði sig að sögn fyrir sveit-
ina.
Taktföst og drungaleg fegurð
Eftir að hafa tilkynnt útgáfu The
King of Limbs í bloggpósti kom plat-
an út nokkrum dögum síðar, í febr-
úar 2011. Eins og alltaf voru nýjar
aðferðir nýttar við sköpunarferlið.
Upptökuferli sveitarinnar hafa að
þeirra sögn iðulega tekið verulega á
samstarfið og verið andlega slítandi.
Platan fékk misjafnar viðtökur, sem
er nokkuð skiljanlegt þar sem stand-
ardinn er hár þegar Radiohead er
annars vegar. TKOL er myrkari og
rytmískari en margt sem þeir höfðu
gert fram að henni.
„Ég veit það ekki, mér finnst
þetta vera eins og Godrich-Yorke-
plata frekar en Radiohead-plata,“
skrifaði ég breskum upptökustjóra
og vini sem er jafn langt leiddur í að-
dáun á tónlistinni og ég.
Auðvitað hafði ég hlaupið á mig
þar, eins og ég sá á tvennum alger-
lega mögnuðum tónleikum í O2
Arena í lok árs 2012 þar sem kraft-
urinn í flutningi á lögum eins og
„Bloom“ og „Lotus Flower“ af
TKOL jafnaðist á við það besta sem
sveitin hefur gert á ferli sínum. Í
„Lotus Flower“ er að finna eina al-
bestu söngframmistöðu Yorkes á
plötu og poly-rytmarnir í „Bloom“
þar sem Greenwood lemur húðir eru
ekki síður ávanabindandi fyrir þann
sem þetta skrifar en viðlagið í
„Karma Police“. Á tónleikunum kom
sveitin fram ásamt aukatrymbli í
nýjum lögum sem má búast við að
þeir spili í Laugardalnum, sjaldnast
koma slíkar æfingar vel út en þar
gekk það vel upp. TKOL var milli-
bilsplata að sögn þeirra hljómsveit-
armeðlima, á leið í átt frá því sem
heyrðist á In Rainbows og miðað við
nýju lögin sem heyrðust í O2 Arena
má ætla að sá áfangastaður verði
taktfastur og umvafinn drungalegri
fegurð. Það sem er víst er að ég get
ekki beðið eftir skammtinum mín-
um, hvort sem það er platan sem bú-
ist er við að komi út á árinu eða tón-
leikarnir í Laugardalnum, og ef þú
þrælaðir þér í gegnum þennan texta,
kæri lesandi, má búast við að þú sért
á svipuðum slóðum í fráhvörfum. Við
erum nefnilega lygilega mörg.
AFP
Sjónarspil Sviðsmynd með lifandi myndum var varpað á fleti og skapaði nálægð við sveitina í O2 Arena í London.
Í ham Yorke verður gjörsamlega heltekinn þegar hann kemur fram og það
smitast í spilamennsku sveitarinnar á tónleikum.
»Hafi hrifningin veriðmikil fyrir upplif-
unina af tónleikunum
margfaldaðist hún nú og
komst í vandræðalegar
hæðir.
Nýr Sproti með viðarfótum - ýmsir litir í boði
STOFNAÐ 1956
Bæjarlind 8–10
201 Kópavogur
s: 510 7300
www.ag.is
Sproti 405
Hönnuður Erla Sólveig Óskarsdóttir