Orð og tunga - 01.06.2011, Side 185

Bókafregnir
175
á tilteknum málaðgerðum er borin saman og er þar stuðst við hefð-
bundnar greiningaraðferðir samtalsgreiningar (CA). Þessi saman-
burður nýtist til að greina sértækar og menningarbundnar málvenjur
og samtalshegðun í norskri orðræðu sem geta verið snúnar fyrir mál-
nema. Með mannfræðilegum, félagslegum og málnotkunarlegum að-
ferðum, m.a. úr smiðju hinna þekktu fræðimanna Goffmans og Grice,
kortleggur höfundur síðan það samskiptamynstur sem að baki býr og
þau menningarlegu viðmið sem þar gilda, eða m.ö.o. hinar óskrifuðu
reglur í norsku samfélagi um hvernig haga skuli sér í samskiptum við
aðra við tilteknar aðstæður.
Horbowicz segir að auk almennra meginreglna hins þekkta sam-
vinnulögmáls Grice gildi eftirfarandi fimm meginviðmið um sam-
skipti í norsku samfélagi:
1. Vertu á jafningjagrunni.
2. Forðastu átök.
3. Vertu fyrirsegjanlegur.
4. Vertu ekki of ákafur og nálægur.
5. Vertu norskur.
Það síðastnefnda felst í því að tala mállýsku og ganga út frá menning-
arbundinni þekkingu viðmælanda.
Jafnræði og samkennd eru hér lykilatriðin og þær samtalsvenjur
sem viðteknar eru í norsku mótast af þeim segir höfundur og færir
fyrir því rök í næstu köflum þar sem kannað er hvernig ofantalin
viðmið endurspeglast í því hvernig tekið er undir með viðmælanda,
hvernig gefið er í skyn í hvaða átt samtalið stefni og að lokum hvernig
ágreiningur er látinn í ljós. Sjónum er beint að því hvort munur sé á
tjáningarhætti í þessum efnum hjá þeim sem eiga norsku sem móður-
mál og þeim sem tala hana sem annað mál.
Þátttakendur í slíkum samtölunum standa augljóslega ekki jafn-
fætis þar eð þeir hafa ekki sama vald á samskiptamálinu. Horbowicz
segir þann sem tali móðurmál sitt einan hafa „rétt" til að hrósa hinum
aðilanum fyrir gott tungutak eða vald á málinu, til að leiðrétta hann
og til að skýra út menningarbundna þætti tungumálsins og sam-
félagsins. Hrósið sé leið til að draga úr ójafnvægi milli þátttakenda í
samtalinu og það sé ætíð stutt rökum, gjarnan með tilvísun til lakari
málkunnáttu annarra útlendinga. Rannsóknin hafi líka leitt í ljós að
lítið er um beinar málfarsleiðréttingar af hálfu hins innfædda norska