Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1997, Blaðsíða 28

Hollendingar
Nefnd var falið að setja fram nokkrar grund-
vallarreglur sem tryggðu heilbrigðisþjónustu
fyrir alla. Þetta var þó ekki gert, heldur voru
gerðar tillögur um megin kjarna heilbrigðis-
þjónustunnar og um skilyrði sem læknisaðgerð
j)arf að uppfylla til þess að greiðsla fáist af
almannafé.
1. Er læknisaðgerðin nauðsynleg til þess að
einstaklingurinn verði starfliæfur?
2. Er aðferðin framkvæmanleg?
3. Er aðgerðin árangursrík?
4. Má rekja sjúkdómsástandið til „rangs líf-
sstíls“ og fellur hann Jiví undir nokkurs
konar sjálfsábyrgð?
Nýja Sjáland
Tillögur þeirra er nokkuð á annan veg. Mikil
áhersla er lögð á forgangsröðun í þágu sam-
félagsins.
1. Meðferðin þarf að horga sig.
2. Meðferðin þarf að vera hagkvæm með tilliti
til efna og úrræða.
3. Meðferðin ])arf að vera gagnleg eða í sam-
ræmi við gildismat samfélagsins.
4. Settar voru reglur um forgangsröðun í
heilsuvernd.
Svíþjóð og Noregur
Tillögur Svía og Norðmanna eru á ýmsan hátt
frábrugðnar J)essum tillögum sem hér hafa
verið nefndar. Meiri áhersla er lögð á siðfræði
og meira tillit tekið til heilsufarshagsmuna ein-
staklingsins en þeirra virku og sterku í sam-
félaginu. Minni umræða er um hverjir séu
verðugir ])jónustunnar með tilliti til þýðingar
þeirra fyrir }>jóðfélagið eða heppilegs lífsstíls
heldur en kemur fram í tillögum Hollendinga,
Nýsjálendinga og sérstaklega Oregonbúa.
1. Virðing fyrir manngildi: Allir skulu hafa
B sama rétt til meðferðar óháð einstaklings-
* bundnum einkennum og högum, s.s. aldri,
sjálfsköpuðum skaða, fjárhags- og félags-
legri stöðu.
2. Þörf: Lögð er áhersla á rétt þeirra sem eru í
mestri þörf fyrir })jónustu.
3. Samábyrgð með J)eim sem veikastir eru
fyrir.
4. Arangur meðferðar með tilliti til „skynsam-
legs“ kostnaðar.
5. Samanburður skal ekki gerður milli sjúk-
dómaflokka heldur frekar innan hvers
sj úkdómsflokks.
6. Alvarleika sjúkdómsins.
Bandaríkin - Oregonlistinti-Medicaid
Listi þessi er á vegum Medicaid sem tryggir
fátækum lieilbrigðis})jónustu. Megininntakið er
að þjónustan sé:
- nauðsynleg fyrir grunnheilbrigðisþjónustuna
- verðmæt fyrir })jóðfélagið
- verðmæt fyrir einstaklinginn.
Tilraun um Oregon-forgangsröðunina skal
vara í þrjú ár. Ljóst er að meiri áhersla er lögð
á hlut samfélagsins en einstaklingsins enda
hefur J)að mætt verulegri gagnrýni.
Forgangsröðun að mati höfundar
Mikil og hröð framþróun hefur orðið í skurðað-
gerðum og ineðferð. Nú er t.d. unnið að J)róun
J)rívíddar-skanntæki sem auðveldar læknum
yfirsýn við aðgerðir. Ennfremur eru nú gerðar
tilraunir með eyðingu æxla án skurðaðgerðar
og geislunar. Sendar eru útvarpsbylgjur (ljós-
eða hljóðbylgjur) úr tveimur áttum inn í æxlið
og myndast J)á orkusvið sem getur eytt æxlinu,
t.d. í brjósti, lifur, lungum, heila, nýrum og
öðrum líffærum án skurðaðgerða. J’etta tæki er
nú í reynslunotkun á })remur sjúkrahúsum í
Bretlandi. Samfara J)essari þróun mun draga
úr þörf fyrir svæfingar, blóðgjafir, saumaskap
og legudeildir.
Fyrirsjáanlegt er að allflestar skurðaðgerðir
(}).e. 70-80%) verði frainkvæmdar á dagdeild-
um og ])ar af leiðandi verða dýrar legudeildir á
skurðdeildum þunnskipaðar. Sjúklingar munu
vistast á sjúklingahótelum og mótelum í vaxan-
di mæli. Vistun í legurýmum sérgreinastofnana
er dýrasta ])jónusta heilbrigðismála og telja
margir að draga muni úr heildarkostnaði við
heilbrigðis})jónustu er fram líða stundir. Til
þess að svo verði ])arf að draga úr legudeilda-
byggingum í framtíðinni enda búum við
Islendingar ])jóða best í því tilliti.
Alvarlegir sjúkdómar sem eru ekki á með-
færi lækna í dag verða líklega læknanlegir á
morgun. Dæmi: M.S.-sjúkdóinur, alnæmi og
jafnvel Alzheimer og Parkinsonsveiki. Einnig
má nefna miklar framfarir sem orðið liafa í
meðferð hjarta-, æða- og liðasjúkdóma á und-
anförnum árum sem auðvelda aðgerðir á eldra
fólki. Þar af leiðandi er ekki unnt að leysa for-
gangsröðun í eitt skipti fyrir öll, heldur verða
þau mál að vera í stöðugri endurskoðun.
Norðurlandaþjóðir, og að nokkru leyti
Hollendingar, skera sig nokkuð frá öðrum á
])ann veg, að Jæir leggja höfuðáherslu á jafnan
rétt einstaklinga til meðferðar. Þessi viðhoi-f
koma heim og saman við að J)ar er lieil-
TfMARIT HIÚKRUNARFRÆÐINGA 5.TBL. 73.ÁRG. 1997