Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1997, Blaðsíða 5

FORMANNSPISTILL
opinberra stofnana
- hlutverk stéttarfélaga?
Ásta Möller
Ljósm.: Lára Long
Ríkisstjórn íslands stefnir að
nútímavæðingu þjóðfélags okkar.
I riti fjármálaráðuneytisins Um-
bœtur og nýskipan í ríkisrekstri
frá 1993 er fjallað um aðgerðir til
að gera ríkisreksturinn hagkvæm-
ari, svo sem með nýjum stjórnun-
araðferðum í ríkiskerfinu J)ar
sem meginmarkmið nýsköpunar
felast m.a. í auknu sjálfstæði og
ábyrgð stofnana og stjórnenda í
rekstri, jafnframt sveigjanleika í
launa- og starfsmannahaldi.
A undanförnum mánuðum og
árum hafa litið ljós lagabálkar er
skyldu hafa áhrif í Jjessa veru.
Ný lög um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins áttu t.d. að
skapa ákveðinn grundvöll fyrir
þessar hugmyndir ásamt nýjum
stjórnsýslulögum og upplýsinga-
lögum sem varða samskipti al-
mennings við stjórnvöld. Jafn-
réttislög, en Jiau eru einnig af
sama meiði setja stjórnvöldum og
stofnunum m.a. reglur um að
óheimilt sé að mismuna starfs-
mönnum á grundvelli kyns. 011
Jjessi lög eiga Jjað sammerkt að
Jjau setja stofnunum ríkisins
ákveðnar reglur í samskiptum
sínum við starfsmenn sína og þá
aðila sem stofnanirnar Jtjóna.
Sl. vor var, að frumkvæði
fjármálaráðherra, sainið við
mörg stéttarfélög opinberra
starfsmanna um nýtt launakerfi.
Þetta fruinkvæði ber að skoða í
ljósi framangreindra markmiða.
Með nýju launakerfi er ákvörð-
unarvald um laun starfsmanna
fært inn á stofnanirnar í ríkari
mæli en áður hefur Jjekkst. Full-
trúar stéttarfélags semja við full-
trúa stofnunar um nýtt röðunar-
kerfi sem lagt er til grundvallar
launaákvörðunum starfsmanna.
Margir forstöðumenn fagna en
aðrir eru afar ósáttir við þá
ábyrgð sem á Jjá hefur verið lögð.
Kjarasamningar sl. vor fela í sér
að opinberum stofnunum, sem
eru markaðar af áratugamið-
stýringu frá ráðuneytum, er hent
inn í nýjan raunveruleika dreifi-
stýringar.
Nú reynir á framangreind lög
og mætti ætla að aðilar hefðu
undirbúið jarðveginn á fullnægj-
andi máta. Það verður hins vegar
að segjast eins og er að stjórnvöld
og margar stofnanir eru alls ekki
tilbúnar að takast á við Jjessi
nýju viðhorf eins og sést á eftir-
farandi dæmum:
Þrátt fyrir yfirlýsingu samn-
ingsaðila um að stofnanir hafi
fullt umboð til að gera bindandi
samninga við starfsmenn sína um
forsendur launaákvarðana, senda
stjórnvöld skammarbréf til stofn-
unar og stéttarfélags þegar Jjau
telja að stofnanasamningur sam-
rýmist ekki hugmyndum þeirra
um röðun starfsmanna og hóta að
fara ekki eftir honum.
Stofnanir, með fjármálaráðu-
neytið í fararbroddi, neita að
veita stéttarfélögum fullnægjandi
upplýsingar um launakjör starfs-
manna, með tilvísun í 6. gr. upp-
lýsingalaga, sem fjallar m.a. um
takmörkun á aðgangi að upp-
lýsingum þegar mikilvægir al-
mannahagsmunir krefjast. Upp-
lýsingar um launakjör starfsmanna
ógna sem sagt öryggi ríkisins!
Þrátt fyrir ákvæði kjarasamn-
inga sl. vor um að hver stofnun
skuli gera samning við starfsmenn
sína er ótrúleg tilhneiging til sam-
ráðs og miðstýringar í samn-
ingagerð. Forstöðumenn stofnana
sama Jjjónustugeira reyna sem
mest Jteir mega að samræma sig
til að lenda ekki í samkeppni um
starfsfólk innbyrðis og til að
íörðast að fá skanunir frá fjár-
málaráðuneytinu fyrir gerðir
sínar.
Þrátt fyrir sameiginlegan
skilning samningsaðila sl. vor um
að samningastarfið á stofnunum
væri samstarfsverkefni aðila hafa
lulltrúar stéttaríelags lent í
ótrúlegu og tafsömu Jjjarki við
vinnuveitendur um ýmis atriði er
varða tilhögun starfs nefndanna
um gerð stofnanasamninga s.s.
hvort eigi að halda fundi utan eða
í vinnutíma og hvort greiða eigi
yfirvinnu fari nefndarstarf fram
utan vinnutíma starfsmanna.
Vonandi eru Jjetta bara byrj-
unarörðugleikar meðan stjórn-
völd og forstöðumenn stofnana
eru að átta sig á nýjum lögum og
stjórnunarháttum. Það er hins
vegar ekki undarlegt að spurt sé
hvort stéttarfélögunum hafi verið
falið Jjað hlutverk að færa opin-
berar stofnanir í nútímalegan
búning með Jjví að Jjau taki
stjórnendur stofnana í snöggkúrs
um nútíma stjórnunarhætti gegn-
um starfið í aðlögunarnefnd!
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 5.TBL.73.ÁRG. 1997
253