Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 27

Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 27
16 Orð og tunga Svo var kannski líka talað um einhvern allt annan „reyr“ sem hafa mátti til líkra nota.27 Þegar Óðinn „sat í reyri“ samkvæmt Hávamálum, bersýnilega sem felustað, þá er ekki útilokað að orðið sé notað um ein- hvers konar sef eða stör sem notuð hafi verið í bönd eða reipi. Þó er tæp- lega hentugt að sitja lengi í votlendisgróðri. Enda má líka hugsa sér Óðin í felum þar sem tré höfðu verið stýfð og látin vaxa þéttum reyrsprotum. Kannski ekki síst þar sem sama tréð hafði verið stýft öldum saman, orðið fúið í miðjunni en sprotavöxturinn mestur með jaðrinum. 4.4  Mistilteinn Ein sögufræg jurt er hvergi kölluð sproti heldur teinungur og má þá spyrja hvort átt sé við sams konar teinung og endranær virðist nefnd ur sproti eða jafnvel teinn. Frigg hafði sagt, samkvæmt Snorra- Eddu, þegar hún var spurð hvort allir hlutir hefðu unnið þess eið að skaða ekki Baldur: „Vex viðarteinungur einn fyrir vestan Valhöll. Sá er mistil teinn kallaður. Sá þótti mér ungur at krefja eiðsins“ (Gylfa- ginn ing 2005:45). Úr þessum sakleysislega teinungi varð svo vopnið sem banaði Baldri, líkt og þegar Starkaður rak Vikar konung í gegn með reyr- sprotanum. Teinungs-heitið minnir líka á „teina“ Magnúsar góða sem reynast einmitt vera reyrsprotar. Heitið mistilteinn er sótt í Völuspá: „mær og mjög fagur / mistil- teinn“. Auk þess kemur það fyrir sem sverðsheiti í Hervarar sögu og nafnaþulum. Samhengið hæfir engan veginn sníkjuplöntu þeirri sem á sænsku heitir mistel – væri mistill á íslensku – en á ensku mistletoe. Seinni liður orðsins er á fornensku tān, skýrt sem ‘kvistur, grein’, og hlýtur mistilteinn Völuspár að vera samstofna því. Hvort sem samsetningin er norræn að uppruna eða enskt tökuorð í forn- íslensku, þá er eðlilegt að skilja hana svo að sníkjuplantan heiti mistill en mistilteinn eigi upphaflega við trjágrein sem prýdd er sígrænu laufi mistilsins. Í tilsvari Friggjar felst hins vegar sá skilningur að mistilteinninn sé líkur öðrum teinum eða sprotum, t.d. reyrteinum Magnúsar góða. Að kenna hann við mistil felur varla í sér neina raunverulega hugmynd um hina sígrænu sníkjujurt heldur einhvers konar dulræna eða trúarlega skírskotun, enda er mistillinn fyrr og síðar tengdur helgiathöfnum. 27 Án þess að fullyrða neitt um norrænt reyrgresi má benda á að það er af sömu tegund grasa og það sem í Norður-Ameríku heitir sweet grass, en úr því fl étt uðu frumbyggjar bönd sem notuð voru – og eru – til margra hluta, m.a. í körfur. tunga_20.indb 16 12.4.2018 11:50:29
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.