Orð og tunga - 26.04.2018, Page 134

Stefanie Bade: Hvernig meta Íslendingar fólk með hreim? 123
hljóðfræðilegum einkennum, heldur á þeim félagssálfræðilega grein-
ar mun sem er gerður á milli þess að fylgja sett um staðli og þess að
gera það ekki.
Eins og við á um öll stöðluð tungumál býður íslenski staðallinn
ekki síst upp á viðmið um rétt og rangt (Moyer 2013:86). Með öðrum
orðum þá hjálpar staðallinn málnotandanum til að finna stöðu sína
innan þeirrar félagslegu formgerðar sem málsamfélagið býr yfir með
öllu sínu lagskipta kerfi sem tengist mállegum breytileika. Að eiga sér
ákveðinn málstaðal á þá einnig þátt í að sameina málnotendur og gefa
þeim sameiginlega sjálfsmynd. Hérlendis ríkir sérstakt „málloft slag“
sem einkennist af sterkum hugmyndafræðilegum tengslum við hið
staðlaða afb rigði, langri og öfl ugri bókmenntahefð og strangri mál-
stefnu, og hefur það byggt undir málstaðal sem almenningur ber
mikla virðingu fyrir (Leonard og Kristján Árnason 2011:92; Amanda
Hilm arsson-Dunn og Ari Páll Kristinsson 2010).
Við skynjun tals er lagt mat á talið og þann sem talar. Þegar mat
er lagt á framburð virðist ríkja einhver tvískinnungur sem fer eft ir
eðli framburðarins. Ef við leggjum mat á heimafengnar mállýskur
eða málafb rigði (sjá Moyer 2013:102) þá er mest áberandi munur
milli staðals og fráviks frá staðlinum (Cargile og Giles 1998; Milroy
1999). Þegar kemur hins vegar að mati á erlendum málhöfum er fyrst
og fremst greinarmunur á innfæddu og erlendu tali og er við brögð-
unum við því raðað eft ir félagslegum þátt um svo og þeim sem lúta
að samhengi. Hinn rótgróni greinarmunur, sem hefur snúist um hug-
myndir um rétt form hefðbundinnar íslensku, hefur þekkst öld um
sam an. En hvað sem því líður hefur sívaxandi fj öldi erlendra tungu-
mála á Íslandi og fj ölgun fólks sem talar íslensku með hreim „dunið
á“ íslensku málsamfélagi að undanförnu og þett a kann að hafa breytt
„mál loft slaginu“. Þess vegna er hugsanlegt að það myndist annað
mats kerfi (mögulega við hlið þess sem fyrir er) sem tekur mið af því
hvort tal er heimafengið eða ekki.
Íslendingar tengjast íslenskum málstaðli sterkum böndum. Drif-
kraft inn á bak við það má m.a. rekja til þess að engar mállýskur eru
ríkjandi hér ef við skilgreinum mállýsku sem virkt málafb rigði sem
hefur sinn eigin orðaforða og málfræði, málsnið og framburð (Moyer
2013:10). Lítill breytileiki ríkir í íslenskum framburði og tungumálið í
heild er talið vera einsleitt í samanburði við önnur tungumál (Kristján
Árnason 2005:366). Þar að auki eru þau hljóðfræðilegu tilbrigði sem
tunga_20.indb 123 12.4.2018 11:50:52