Orð og tunga - 26.04.2018, Page 135

124 Orð og tunga
nú tíðkast í íslenskunni yfi rleitt ekki félagslega (for)dæmd2 þótt
sum þeirra virðist talin meira aðlaðandi en önnur (Kristín Ingibjörg
Hlyns dótt ir 2016:29). Á hinn bóginn er hreimur tilbrigði í máli sem
nær eingöngu yfi r hljóðfræðileg einkenni og er hugtakið hér undan-
tekningarlaust notað í sambandi við hljóðfræðileg einkenni sem rekja
má til einstaklings sem hefur íslensku að öðru eða erlendu máli. Síð-
an eru vísbendingar um að yngri kynslóðin, einkum sú á höfuð borg-
arsvæðinu, þrói með sér hljóðfræðilegar nýjungar á meðan önnur rót-
gróin einkenni í framburði manna virðist vera á undanhaldi (Kristján
Árnason 2005:410 o.áfr.). Nefna má í því samhengi ks-framburðinn
svo kallaða sem tíðkast í vaxandi mæli hjá yngri kynslóðinni. Mörg rót-
gróin framburðarafb rigði, t.a.m. harðmæli og raddaður fram burður,
eru hins vegar á undanhaldi. Á meðan öll þessi einkenni teljast vera
heimaræktuð íslenska hefur staða erlends hreims og viðhorf til hans
ekki verið rannsökuð.
Breytileiki í máli getur gefi ð tilefni til gildistengdrar mismununar
(Coupland og T. Kristiansen 2011:18) og það á eft ir að koma í ljós hvort
tiltekinn erlendur hreimur hefur fengið viðurkennda stöðu í íslensku
samfélagi. Þar sem fáir útlendingar koma fram í fj ölmiðlum er enn
afar óljóst hvernig Íslendingar bregðast opinberlega við íslensku tal-
aðri með hreim. Undantekning í því samhengi er Frakkinn Gerard
Lemarquis sem hefur oft komið fram í útvarpsþátt um og verið sagður
tala „með sínum fallega, franska hreim“ (Morgunblaðið 5.9. 1998).
Þann ig virðist franskur hreimur vera nokkuð viðurkenndur og hann
tengdur við jákvæð persónueinkenni.
Enn fremur má í fyrsta lagi gera ráð fyrir því að „Íslendingar haf[i]
margir hverjir litla þolinmæði til að hlusta á íslensku með erlendum
hreim“ (Íslenska til alls 2009:79). Í öðru lagi má ganga út frá því að
Íslendinga skorti æfi ngu í að hlusta á erlendan hreim í íslensku (Bítið
2016) og geta báðir þætt ir haft áhrif á mat á tali með erlendum hreim.
2.2 Rannsóknir á viðhorfum til hreims
Erlent tal og mat á því tengist félagslegum staðalmyndum sem verða
til ómeðvitað þegar við skynjum frávik frá hefðbundnu innfæddu
tali. Umfangsmiklar erlendar rannsóknir á viðhorfum til erlends tals
2 Þegar tekið er tillit til sögulegra hljóðfræðilegra afbrigða má nefna fl ámæli. Það er
hér reyndar undantekning þar sem hart var tekið á þessum óæskilega framburði
um miðja 20. öld. Nú til dags er fl ámæli talið dautt (sjá nánari umfj öllun hjá
Kristjáni Árnasyni 2005:395-408).
tunga_20.indb 124 12.4.2018 11:50:52