Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 179

BREIÐFIRÐINGUR 179
mætti kalla gerði, er um 8x6 m að innanmáli og er hlaðið úr hraungrýti
(sjá mynd 6 hér að ofan). Þessar réttir eru bersýnilega af allt öðrum toga
en fjárskilaréttir með dilkum og tilheyrandi umbúnaði.
Því er ljóst að fornar fjárskilaréttir hafa ekki verið ýkja frábrugðnar
þeim réttum sem þekkjast enn þann dag í dag og flestum eru kunnar,
með miðlægum almenningi og dilkum sem ganga út frá honum. Hafi
verið forn rétt í Hraundal ætti því ekki að vera erfitt að gera sér í
hugarlund hvernig innrekstri og dilkadrætti hafi líklega verið háttað þar.
Þegar skoðuð er yfirlitsmynd af öllum þeim fornleifum sem skráðar
voru í Hraundal mætti e.t.v. við fyrstu sýn halda að hraunhvammurinn
sjálfur væri almenningurinn og að rústirnar í honum væru dilkarnir.
Þegar betur er að gáð kemur sú túlkun hins vegar vart til greina. Ef
hraunhvammurinn sjálfur hefði verið almenningurinn þá hefði þurft að
loka mynni hans á einhvern hátt og það eitt hefði verið heljarinnar verk
því mynnið er um 40 m á breidd. Einnig er hvammurinn í raun of stór
til að geta nýst sem almenningur, menn hefðu þurft að elta féð langar
leiðir, fram og til baka og í hringi í hvamminum því að langt er á milli
hraunbrúnanna þar sem hægt hefði verið að króa féð af til að ná því.
Sú kenning Þorleifs að almenningurinn hafi verið ein af rústunum
sem skráð var (rúst 14:4 á mynd 7) og dilkarnir hinar rústirnar stenst
heldur ekki skoðun. Í því er helst tvennt sem líta ber á. Það fyrsta er að
mjög langt er á milli meints almennings og dilkanna, að jafnaði um 30
m, svo langt að það hefði gert út af við hvern mann að draga allt sitt fé
þar á milli, jafnvel þótt berserkir Styrs hefðu verið fengnir til verksins.
Hitt er að rústir meintra dilka eru í flestum tilfellum of smáar til þess að
geta rúmað margt fé. Ljóst er því þegar litið er til bæði staðsetningar og
fornleifanna sjálfra að ekki er hægt að komast að annarri niðurstöðu en
að sú tilgáta að þarna hafi verið forn fjárskilarétt haldi ekki. Þá standa
þó eftir tvær spurningar. Annars vegar: af hvaða toga eru rústirnar í
Hraundal? Hins vegar: hvar hefur rétt sú sem sagt er frá í Eyrbyggja
sögu verið staðsett?
Selstaðan í Hraundal
Eins og áður hefur komið fram teljum við að rústirnar í Hraundal séu forn