Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Side 62

J o r g e L u i s B o r g e s
62 TMM 2010 · 3
– Mamma er heil heilsu og hefur það gott í húsinu sínu á Charcas
y Maipú í Buenos Aires, en pabbi dó fyrir um þrjátíu árum. Hann var
hjartveikur en heilablóðfall dró hann til dauða. Vinstri höndin ofan á
þeirri hægri var eins og barnshönd á hendi risa. Hann beið óþreyjufullur
eftir dauðanum, en kvartaði ekki. Amma okkar hafði dáið í sama húsi.
Nokkrum dögum fyrir endalokin kallaði hún á okkur öll og sagði: „Ég
er mjög gömul kona sem er að deyja hægt og rólega. Ég vil ekki að neinn
æsi sig yfir svo eðlilegum hlut.“ Norah systir þín gifti sig og á tvö börn.
Já, vel á minnst, hvernig hafa þau það heima?
– Gott. Pabbi segir alltaf sömu brandarana sem beinast gegn trúnni.
Í kvöld sagði hann að Jesús hefði verið eins og kúrekarnir sem vilja ekki
skuldbinda sig og þess vegna hafi hann predikað með dæmisögum.
Hann hikaði og sagði svo:
– Og þér?
– Ég hef ekki tölu á bókunum sem þú munt skrifa, en ég veit að þær
eru of margar. Þú skrifar ljóð sem veita þér ánægju sem þú getur ekki
deilt með öðrum og smásögur í ætt við fantasíur. Þú kennir eins og
pabbi þinn og margir aðrir í fjölskyldu okkar.
Ég var feginn að hann spurði ekki um viðtökur bókanna. Ég breytti
um tón og hélt áfram:
– Hvað varðar mannkynssöguna … Það var háð annað stríð þar sem
nokkurn veginn sömu andstæðingar börðust. Frakkland var ekki lengi
að gefast upp. England og Ameríka börðust við þýskan einræðisherra
sem hét Hitler, hin síendurtekna orusta við Waterloo. Í kringum 1946
gat Buenos Aires af sér annan Rosas, ansi líkan skyldmenni okkar. Árið
1955 kom Córdobahérað okkur til bjargar, eins og Entre Ríos áður. Nú
lítur þetta ekki vel út. Rússar eru að slá eign sinni á heiminn; Ameríka
lætur lýðræðisgrillur hefta sig og getur ekki ákveðið hvort hún eigi að
verða heimsveldi. Landið okkar verður sveitalegra með hverjum deg­
inum sem líður, sveitalegra og sjálfumglaðara, eins og það væri með
lokuð augun. Það kæmi mér ekki á óvart að latínukennslu yrði skipt út
fyrir guaraníkennslu.
Ég tók eftir því að hann veitti mér naumast athygli. Frumstæður ótti
við hið ómögulega, sem samt er, skelfdi hann. Ég, sem er ekki faðir, fann
fyrir skyndilegri væntumþykju í garð þessa vesalings drengs, sem var
nánari mér en sonur af mínu eigin holdi og blóði. Ég sá að hann hélt á
bók. Ég spurði hver hún væri.
– Hinir andsetnu, eða að ég held, Djöflarnir eftir Fjodor Dostojevskíj,
svaraði hann, ekki laus við hégóma.
– Minningin um hana hefur dofnað. Hvernig er hún?