Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 18

18 TMM 2015 · 4
Brynhildur Þórarinsdóttir
Sísí fríkar út
Nokkrir dropar í bakkafulla læsislækinn
Læsishasar – hverjum hefði dottið í hug að þessi tvö orð næðu saman? Það er
þó varla hægt að lýsa umræðunni um læsi í haust á annan hátt. Forsíðufréttir
með krassandi fyrirsögnum, yfirlýsingar og aðdróttanir – um kennslu í
1. bekk. Sísí sem sá sól var ýmist hafin til skýjanna eða send út í kuldann.
Einhvern veginn fléttaðist fjarvera Sísíar saman við lesskilning unglinga og
þjóðarsáttmála menntamálaráðherra um læsi. Samt fór hún aldrei neitt.
Íslenskir unglingar standa sig sífellt verr í alþjóðlegum samanburði og það
veldur skiljanlega áhyggjum.1 Í fréttum er hermt að þriðji hver drengur í 10.
bekk geti ekki lesið sér til gagns samkvæmt PISA rannsókn OECD. Stjórn­
málamenn draga upp hrollvekjandi framtíðarsýn þar sem ólæsir piltar ráfa
stefnulaust um upplýsingaþjóðfélagið, vergri þjóðarframleiðslu til mikils
skaða2. Kynntur er þjóðarsáttmáli um læsi með inngripum í kennslu og
glænýjum prófum sem hækka eiga drengina upp úr gagnsleysisflokknum.
Ekki er þó fyllilega ljóst hvað felst í því að lesa sér til gagns og ýmsir geta
eflaust tekið undir með Jóni Gnarr sem sagði í grein í Fréttablaðinu 29. ágúst
sl.: „Ég verð líka að viðurkenna að ég skil ekki alveg hugtakið „að lesa sér til
gagns“. Ég set það alltaf í samband við það að geta lesið innihaldslýsingu á
umbúðum útí búð. Ég skil ekki hugsunina á bak við hugtakið. Hvað varð um
„að lesa sér til gamans“?“3 Í meðförum Menntamálastofnunar þýðir hugtakið
að nemendur séu undir þrepi 2 á lesskilningshluta PISA prófsins, en takmarkað
gagn og lítið gaman kann að vera að slíkri tæknihyggju í skólum landsins.
Á málþingi Háskólans á Akureyri um lestur og læsi 10. október sl. boðuðu
sérfræðingar Menntamálastofnunar þá kenningu að börn þurfi tækni og
hraða áður en þau hafi forsendur til að njóta lestrar. Það er skrýtin hug­
mynd. Börn þurfa bækur til að verða læs og góðar barnabækur til að langa
til að lesa. Lestrarkennsla getur aldrei hverfst um það eitt að kenna lestur,
eins furðulega og það hljómar, börnin verða ekki læs nema sökkva sér ofan í
lesturinn; þau verða að öðlast áhuga á lestri.
Læsi felur í sér meira en lestur sem umskráningu tákna, læsi felur í sér
færni í tungumálinu, lestri og ritun. Að vera læs snýst um meira en atkvæði
á mínútu eða mælanlega frammistöðu, það snýst um sköpun merkingar –
túlkun og tjáningu. Það snýst um að kafa í djúpið í stað þess að skoppa á