Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 27

S í s í f r í k a r ú t
TMM 2015 · 4 27
útgáfur koma fram á sjónarsviðið og ætla að leysa málið með því að gefa út
stráka legar myndabækur, hér mætti til dæmis nefna bókaflokkana tvo um
Jóa kassa (útg. Jói­kassi útgáfa) og Kalla kalda (útg. Vefboxið). Hvort tveggja
eru þunnar, ódýrar kiljur fyrir leikskólaaldurinn þar sem aðalpersónurnar
eru ímynd karlmennskunnar. Kalli kaldi staðfestir rækilega staðalmyndir
kynjanna; mamman sér um mat, innkaup og barnapössun en afi keyrir bíl
og fer á veiðar.
Í fyrra tóku nemendur mínir í barna­ og unglingabókmenntum við
Háskólann á Akureyri þátt í norrænu verkefni um kynjamyndir í mynda­
bókum (sjá genustest.no). Í athugun í tengslum við þetta verkefni kom í ljós
að börn á leikskóla völdu sér bækur eftir því hvort þau héldu að þær væru
fyrir sitt kyn og dæmdu þá út frá útliti, lit og söguhetju. Bæði stelpurnar og
strákarnir sögðu hins vegar að þeim þættu strákabækurnar skemmtilegri
vegna þess að það gerðist meira í þeim og þær væru meira spennandi.
Viðhorf barna til bókmennta mótast frá fyrsta kjöltulestri. Strax á leik­
skólaaldri hafa börn áttað sig á því að strákar eru oftar í aðalhlutverki og hafa
myndað sér þá skoðun að bækur um stráka séu skemmtilegri en bækur um
stelpur. Eigi okkur að takast að jafna viðhorf kynjanna til lestrar verðum við
að hugsa um lestur sem uppeldismál; að mata börnin ekki á staðalmyndum,
hvorki í bókum né í umræðunni um lestur.
Kynjahlutföllin í vönduðum íslenskum myndabókum eru mun jafnari en
í þýddu bókunum. Stóra vandamálið sem við stöndum frammi fyrir núna er
að hrunið breytti myndabókamarkaðnum, eins og Margrét Tryggvadóttir
benti á í júníhefti TMM á þessu ári. Stóru forlögin hafa dregið saman seglin,
minna er gefið út af vönduðum íslenskum myndabókum. Hér er enn einn
möguleikinn á skynsamlegri nýtingu fjármuna til að ala upp bókaorma. Ef
við vöndum ekki til verka handa yngstu börnunum eru minni líkur á að þau
laðist að lestri.
Samstarf og fyrirmyndir
Ég held að það séu bókstaflega allir sammála um mikilvægi þess að efla
lestur barna. Út um allt land má finna fólk sem vinnur að lestrarhvatningu.
Hjálparsveit skálda steig fram 2011 og í kjölfarið stóð hópur rithöfunda fyrir
málþingi um lestrarvenjur barna í Norræna húsinu í janúar 2012. Barna­
bókasetur Íslands var stofnað í febrúar 2012 og hefur staðið fyrir ýmsum
lestrarhvetjandi verkefnum. Rithöfundasambandið heldur utan um verk­
efnið Skáld í skólum. IBBY samtökin gáfu öllum fyrstubekkingum á landinu
bók í haust með aðstoð Lionshreyfingarinnar sem einnig hefur sett lestur
barna á verkefnalista sinn. Einstaklingar hafa ekki látið sitt eftir liggja, Þor­
grímur Þráinsson lét hanna veggspjöld með lesandi íþróttahetjum og Ævar
vísindamaður stendur fyrir lestrarátaki. Kennarar allt upp í framhaldsskóla
hafa áhyggjur af slöku lestrarúthaldi nemenda sinna og beita ýmsum ráðum