Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 60

A n d r é s E i r í k s s o n
60 TMM 2015 · 4
mæli að líta til baka yfir eigið líf og vega það og meta. Í ljóðum sínum gerði
hann þetta með því að ávarpa áa sína, sem flestir voru frá Sligo, og með því
að staðsetja sig í Sligo í nútíð eða fortíð. Ljóðið Are You Content (New Poems
1938) hefst svo:
I call on those that call me son,
Grandson, or great­grandson,
On uncles, aunts, great­uncles or great­aunts
To judge what I have done.
Þess háttar samræður við látna áa er helsta þema ljóða Yeats sem tengjast
Sligo eftir 1913. Í inngangsljóði (Introductory Rhymes) að bókinni Responsi­
bilities (1914) ávarpar Yeats áa sína í báðar ættir, lýsir þeim eilítið og minnist
afreka þeirra. Hann biður þá að fyrirgefa sér nærri fimmtugum að eiga
engin börn og vera ekki líklegur til að viðhalda ættinni: „I have no child, I
have nothing but a book, / Nothing but that to prove your blood and mine.“
Þremur árum seinna kvæntist Yeats þó George Hyde­Lees og átti með henni
son og dóttur. (Systkini hans eignuðust engin börn. Jack kvæntist, en hvorki
Lolly né Lily festu ráð sitt.) Í ljóðinu Under Saturn (Michael Robartes and the
Dancer, 1921) ávarpar hann George og biður hana að æðrast ekki þótt hann
sé þögull og þungbúinn, hann sé ekki að hugsa um fornar ástir heldur Sligo
og fólkið sitt. (Þetta ljóð fylgir hér þýtt með skýringum.) Ljóðið In Memory
of Alfred Pollexfen (The Wild Swans at Coole 1919) er eftirmæli Yeats um
þennan móðurbróður sinn. Þar minnist hann líka dauða og greftrunar
annarra móðurbræðra og afa síns og ömmu. Sagt var að skömmu áður en
karlmaður af ættinni Pollexfen andaðist vitraðist einhverri konu í þeirri
sömu ætt syrgjandi mávur. Til þessa vísar endir ljóðsins:
At all these death­beds women heard
A visionary sea­bird
Lamenting that a man should die;
And with that cry I have raised my cry.
Á áttræðisaldri sá heilsulítill Yeats sinn eigin máv nálgast. Hann leit yfir lífs­
hlaup sitt og spurði stórra spurninga, ekki bara látna áa sína og ættingja frá
Sligo heldur sveitina sjálfa. Man and Echo (Last Poems 1939) er eitt af síðustu
ljóðum Yeats. Þar segir frá göngu hans inn í gilið Alt í fjallinu Knocknarea
og samtali hans við fjallið sjálft, sem er stutt í spuna og svarar á því eina
máli sem það kann, bergmáli. Samtalið við Sligo verður því eintal Yeats, og
Sligo verður hans eigið sjálf, þetta sjálf sem við þrætum við þegar við yrkjum.
Skáldið greinir fjallinu frá því sem veldur honum eftirsjá og sektarkennd og
spyr hvort hann hefði getað gert betur. Síðan spyr hann hvort dauðinn sé
svefn og lausn frá mannlegum vanda ellegar vakning og næsta og jafnvel
strembnara stig mannlegrar tilveru. Hvorki skáldið né fjallið veita viðunandi
svör og þessar heimspekilegu vangaveltur eru truflaðar af hversdagslegum