Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 62

A n d r é s E i r í k s s o n
62 TMM 2015 · 4
Hér eru aftur komnir knaparnir úr upphafi ljóðsins, þannig að byrjun og
lok þess tengjast og ljóðið myndar hring. Það er sem Yeats ætli sér að fylgja
knöpunum, hinum fornu goðum kelta, álfum Írlands, vættum Ben Bulben,
öndum Sligo, inn í eilífðina.
Skáldinu varð að ósk sinni, seint og um síðir. Yeats andaðist í Frakklandi
28. janúar 1939. Líkið varð innlyksa í stríðshrjáðu landinu, svo að jarðneskar
leifar hans lágu grafnar í Roquebrune­Cap­Martin, nærri Monaco, í nærri
áratug. Bein hans voru þó að endingu upp grafin, flutt til Írlands og jarðsett
17. september 1948 í Drumcliffe við hátíðlega athöfn. Á legsteininn var grafið
það sem Yeats hafði um beðið. Þarna hvílir nú William Butler Yeats með
eiginkonu, langafa og draugnum Denedhach. Eða hvað? Frá fyrstu tíð lék á
því nokkur vafi að beinin atarna væru úr Yeats. Sá orðrómur komst á kreik
að þau væru úr Englendingnum Alfred Hollis, sem dó á svipuðum tíma á
sama stað og var grafinn í Roquebrune við hlið Yeats. Þessu hefur alltaf
verið neitað af fjölskyldu Yeats, sem og frönskum og írskum yfirvöldum.
Nýlega hafa fundist skjöl sem benda sterklega til þess að beinin sem flutt
voru til Írlands hafi verið „hrærigrautur“ beina úr hinum og þessum. Til að
skapa rúm í garðinum voru bein margra einstaklinga, þar á meðal Yeats, upp
grafin og þeim blandað saman í eina hrúgu. Sem heimsins útvalda menn­
ingarþjóð vildu Frakkar ekki láta um sig spyrjast að hafa týnt Nóbelskáldinu
og tjösluðu saman beinagrind sem þeir sögðu vera Yeats.65 Þetta útilokar
auðvitað ekki að einhver beinanna hafi tilheyrt honum. Sem skiptir kannski
minnstu máli. Gröf og legsteinn Yeats í Drumcliffe eru minnismerki um
þjóðskáld, minnismerki „úr steinum, ekki beinum …“66 Og það er með Yeats
eins og Jónas: Hvar sem bein hans kunna að liggja á hann sér vísan samastað
í ljóðagerð og hjarta þjóðar sinnar.
Tilvísanir
Öll rit sem í er vitnað eru eftir William Butler Yeats nema annars sé getið.
1 Ritaðar ævisögur Yeats eru fjölmargar. Ein sú nýjasta og vafalaust sú ítarlegasta er tveggja
bindna verk R. F. Fosters: W. B. Yeats, A Life 1: The Apprentice Mage 1865–1914 (Oxford 1997);
W. B. Yeats, A Life 2: The Arch Poet 1915–1939 (Oxford 2003). Einnig skal bent á stutta en mjög
greinargóða og læsilega bók eftir Augustine Martin: W. B. Yeats (Dublin 1983). Sjálfsævisögu
Yeats ásamt ýmsum öðrum prósa hans má finna í W. B. Yeats: Autobiographies, Collected Works
3 (New York 1999). Einnig skal benda á bók sem David Holdeman og Ben Levitas ritstýrðu,
þar sem margir höfundar setja Yeats í listrænt, sögulegt og samfélagslegt samhengi: Yeats in
Context (Cambridge 2010).
2 Hinir eru George Bernhard Shaw 1925, Samuel Beckett 1969 og Seamus Heaney 1995.
3 yeats2015.com
4 www.yeatsday.com; www.internationalyeatssociety.org
5 Í þessari grein eru beinar tilvísanir í prósa Yeats og annarra þýddar á íslensku og vísað í
heimild. Beinar tilvísanir í ljóð hans eru hins vegar óþýddar og ekki vísað nákvæmlega í bók
og blaðsíðu. Ljóðasafns og útgáfuárs þess er hins vegar getið. Yeats birti einstök ljóð í f leiri en
einni bók og breytti þeim oft í tímans rás. Hann gekk að mestu frá sínum ljóðasöfnum sjálfur
og valdi hina endanlegu gerð hvers ljóðs. Þetta eru þrettán söfn, sem nú eru aðgengileg í þremur