Skessuhorn - 03.06.2015, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ
Þrátt fyrir mikla uppgangstíma
að mörgu leyti þá ríkti oft skort-
ur á ýmsu á Íslandi á árunum eftir
heimsstyrjöldina 1939-1945. Ýmis
konar höft og skammtanir voru við
lýði þar sem stjórnvöld voru í stöð-
ugu hallæri með erlendan gjaldeyri
og leituðu ýmissa leiða til að spara
hann. Þetta ástand var viðvarandi
langt fram eftir 20. öldinni. Það
kom meðal annars fram í því að oft
var leitað ýmissa ráða í endurnýt-
ingu og sparsemi, dyggðum sem Ís-
lendingar gleymdu kannski síðar, en
það er önnur saga.
Verðmæti á hafsbotni
Eitt var það sem Íslendingum gafst
færi á að nýta sér við þessar aðstæð-
ur. Það var ýmis efniviður sem her-
námslið seinni heimsstyrjaldar skildi
eftir hér á landi. Braggar og önn-
ur hernaðarmannvirki sem á annað
borð var hægt að rífa, voru tekin nið-
ur. Oft mátti sjá slíkan húsakost rísa
að nýju sem útihús við sveitabæi vítt
og breitt um landið. Margar þess-
ara bygginga standa enn. Allt ann-
að sem á annað borð mátti nýta var
tekið til handargagns. Þetta er meg-
in skýring á því að svo lítið stendur
í dag eftir af minjum frá hernáms-
árunum svo sem í Hvítanesi í Hval-
firði þar sem á sínum tíma stóð heilt
þorp með nálægt 300 byggingum.
Í Hvalfirði var ein mikilvæg-
asta flotahöfn bandamanna í seinni
heimsstyrjöld. Á herskipalæginu við
Hvítanes lágu oft mestu vígdrekar
stríðsins við festar auk margra ann-
arra herskipa af öllum stærðum og
gerðum. Bannað var að nota loft-
skeytatæki í firðinum af ótta við að
Þjóðverjar lægju á hleri. Eingöngu
var notast við merkjaflögg og ljós-
merki (morse) til að koma boðum
milli skipa. Þegar á leið voru síðan
lagðar símalínur eftir botni fjarð-
arins sem tengdar voru við skipin
þannig að menn gátu hringt í land. Í
þeim var verðmætur kopar.
Nýtt í uppbyggingu
raforkunetsins
Þessar línur hvíldu áfram á hafsbotni
þegar vígdrekarnir hurfu á braut að
ófriði loknum. Mörgum árum síðar
nýttu Íslendingar sér þetta. Það var
sumarið 1961. „Ég starfaði þarna
hjá Landssímanum. Gert var út skip
til að slæða upp símalínur úr firðin-
um. Til þess var fenginn fiskibátur-
inn Leó VE og sett í hann sérsmíð-
að spil til að draga upp þessa strengi
sem lágu á botni fjarðarins. Lands-
síminn hafði keypt sér rétt til að nýta
allt fjarskiptaefni sem herinn hafði
skilið eftir í Hvalfirði eftir að hann
hvarf að mestu þaðan á brott eftir
lok seinni heimsstyrjaldar. Streng-
irnir sem við náðum upp voru síð-
an notaðir til að þvera raflínur. Raf-
fræðilegir eiginleikar í þeim þóttu
henta til slíkra nota. Mig minnir að
við höfum farið í að minnsta kosti
þrjár svona veiðiferðir í Hvalfjörð.
Það gekk ágætlega að ná strengjun-
um upp,“ segir Sveinbjörn Matth-
íasson.
Með þessum hætti var hreinsað
upp eftir „herinn“ og efniviðurinn
notaður til uppbyggingar íslensks
samfélags. Sveinbjörn tók þessar
myndir af „sæstrengjaveiðunum“
í Hvalfirði. Myndirnar birtast nú
fyrsta sinni hér í Skessuhorni.
mþh
Sjómannadagurinn
Á sæstrengjaveiðum í Hvalfirði
Í brúnni á Leó þar sem verið er að
slæða eftir símalínum í Hvalfirði.
Flotastöð breska sjóhersins í Hvítanesi í sunnanverðum Hvalfirði stóð fullbyggð í árslok 1942. Þar voru
alls um 280 hús. Það varð að halda uppi fjarskiptum frá skipum úti á firðinum við þessa miklu bækistöð.
Símalínur á hafsbotni voru notaðar til þess.
Horft úr flugvél yfir innanverðan Hvalfjörinn sem er fullur af skipum. Til vinstri á myndinni er fjallið
Þyrill og svo Þyrilsnes. Handan fjarðar fyrir miðri mynd er Hvítanes.
Frystigámar / Sala og leiga 10 / 20 og 40 ft.
Seljum einnig og leigjum gámahús, geymslugáma og salernishús í ýmsum stærðum
og gerðum. Bjóðum sérlausnir, sniðnar að þörfum viðskiptavina.
Klettagörðum 5 | 104 Reykjavík | Sími 568 0100
www.stolpigamar.isHafðu samband!
Leó á siglingu út Hvalfjörðinn eftir vel
heppnaðar sæstrengjaveiðar. Greina
má Reynivallaháls í baksýn þannig
að báturinn er staddur á móts við
Grundartanga.
Krafsa hefur náð taki á símalínu. Þetta var híft um borð og dýrmætar línurnar
síðan dregnar upp í bátinn.
Dráttarbúnaðurinn var leiddur í sér-
smíðað spil fram á hvalbak á Leó og
síðan híft ef eitthvað fannst.
Slætt eftir símalínum á gamla herskipalæginu í Hvalfirði. Sérstakar kröfsur voru
dregnar eftir bátnum í von um að þær myndu krækjast í línurnar á hafsbotni.