Skessuhorn - 03.06.2015, Blaðsíða 54

54 MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ
Sjómannadagurinn
Ég ætla á sjóinn í sumar. Það verður
mánaðartúr í leiðangri þar sem telja
á hvali og stunda rannsóknir á þeim.
Þar verð ég í áhöfn á hafrannsókna-
skipinu Bjarna Sæmundssyni, seg-
ir Hreggviður Hreggviðsson stýri-
maður og útfararstjóri í Borgarnesi.
Hreggviður hefur um margra ára
skeið verið áberandi í starfi kirkjunn-
ar þar í bæ. Færri vita að hann á einn-
ig að baki langan og farsælan fer-
il sem sjómaður. Við hittum Hregg-
við nú í maí á heimili hans og Maríu
Jónu Einarsdóttur eiginkonu hans í
Borgarnesi. Á næsta ári eru fimm-
tíu ár liðin síðan hann fór fyrst á sjó.
Fimmtán ára gamall var ég munstr-
aður á vertíð á hvalbát sumarið 1966.
Það var Hvalur 6. Þarna byrjaði ég
sjómennskuferilinn sem messagutti.
Mitt starf var að hjálpa til í borðsaln-
um og í matseldinni.
Hreggviður hefur búið í Borg-
arnesi um áratuga skeið. Hann er
þó fæddur og uppalinn í Reykjavík.
María eiginkona hans hefur hins veg-
ar búið í Borgarnesi frá unglingsaldri.
Þegar þau gengu í hjónaband bjuggu
Hreggviður og María sér heimili þar
í bæ. Ég átti alltaf sterk tengsl hing-
að. Móðir mín var héðan úr Borgar-
nesi, fæddist hér og ólst upp. Hún
hét Sesselja Magnúsdóttir. Foreldrar
hennar voru Guðrún Jónsdóttir frá
Valbjarnarvöllum og Magnús Jóns-
son sem var sparisjóðsstjóri hér í 41
ár. Hann var líka fyrsti kennarinn hér
í Borgarnesi. Ég var mikið hér sem
krakki hjá afa og ömmu og sex sum-
ur í sveit í Selvoginum. Sem ung-
lingspiltur var ég seinna þrjú sumur
á Birkibóli rétt hjá Valbjarnarvöllum
í Borgarhreppnum hjá bróður ömmu
minnar. Móðurætt mín er þaðan og
af Mýrunum.
Hóf ferilinn á Hvali 6
Úr sveitastörfunum lá leiðin á hval-
veiðar. Já, ég var í níu sumur á hvaln-
um, rifjar Hreggviður upp. Ég byrj-
aði sem messagutti eins og ég sagði
áðan. Fljótlega þetta fyrsta sum-
ar slasaðist hins vegar einn háset-
inn. Sproðblaðka á búrhval slóst í
höfuð hans þegar verið var að binda
dauðan hvalinn á síðuna á Hval 6 og
maðurinn kom ekki aftur um borð.
Þá var ég hækkaður í tign og ráðinn
sem háseti strax fimmtán ára. Ragn-
ar Guðmundsson skipstjóri var bróð-
ir stjúpa míns og ég fékk aldeilis að
heyra það að ég væri ráðinn gegnum
klíku, ég væri væskill og ég veit ekki
hvað. Auðvitað kunni ég ekki mikið
til verka í fyrstu, var frekar pervisinn
og ekki mikill fyrir mann að sjá. En
ég var svo spenntur og áhugasamur.
Þetta var svo skemmtilegt og síðan
gekk mér svo vel að sjá hvali. Hauk-
frán sjón er eftirsóttur eiginleiki þeg-
ar menn eru að eltast við hvali. Ég
var alltaf hafður uppi í tunnunni í
frammastrinu til að skima eftir hvala-
blæstri með góðum árangri. Þar fór
saman áhuginn og góð sjón.
Níu vertíðar samfleytt á Hval 6
vitna auðvitað um að Hreggvið-
ur kunni ákaflega vel við sig á hval-
veiðum. Áhöfnin var góð og gott að
vinna hjá Hval hf. Það var lítil breyt-
ing á mannskap og góð þénusta. Á
þessum árum voru svona álíka tekjur
þarna og á góðum síldarbáti. Maður
gat engu eytt alla vertíðina sem tók
svona fjóra mánuði yfir sumarið. Við
vorum alltaf úti á sjó og stoppuðum
ekkert inni í Hvalfirði. Það var nán-
ast eingöngu frí í tvo sólarhringa í
Reykjavík á vertíð þegar var útblástur
sem kallað var. Þá voru katlar hval-
bátanna hreinsaðir. Þeir voru gufu-
skip og eru enn.
Berdreymi á
búrhvalaveiðum
Hreggviður kann ýmsar sögur af
hvalveiðunum. Það kom fyrir að
mann dreymdi fyrir hvölum. Eitt
sinn var búin að vera þoka á miðun-
um. Strax á útleiðinni frá Hvalfirði
dreymdi mig að ég sæi allt í þoku og
svörtum blettum og töluna 61 Ce-
res. Á hvalveiðunum er það þannig
að hafinu umhverfis landið er skipt
í reiti sem eru númeraðir. Síðan er
hverjum reit skipt í fjóra bókstafi; A,
B, C og D. Þannig er 61 Ceres sama
og 61C. Sigurður Gunnar Njáls-
son sonur Njáls Þórðarsonar afla-
skipstjóra á Akranesi var þarna orð-
inn skipstjóri á Hvali 6 eftir að Ragn-
ar hafði orðið að hætta vegna van-
heilsu. Sigurður eða Diddi eins og
við kölluðum hann var mikill áhuga-
maður um drauma. Þegar ég vaknaði
eitt sinn spurði Diddi mig eins og svo
oft áður hvort mig hefði dreymt eitt-
hvað. Ég gaf nú ekkert út á það í bili.
Svo lentum við í þoku eins og hin-
ir og urðum að stoppa og láta reka í
reiðileysi. Þá sagði ég Didda draum-
inn. Hann lyftist allur upp, kallaði
strax niður í vél að setja strax á fulla
ferð eins og hægt væri með stefnu
á 61 Ceres. Um leið og við komum
á mörkin 61D og 61C þá létti þok-
unni. Það var sléttur sjór og það var
allt fullt af búrhval í kringum skipið.
Við fengum tvo hvali á svipstundu.
Svo kom þokan aftur en við fórum
í land með aflann og túrnum var
bjargað. Eftir þetta hætti ég að segja
frá draumum, þetta voru eiginlega
einum of bókstaflegar draumfarir til
að manni litist á blikuna.
Hvalveiðarnar
borguðu námið
Eins og svo margir ungir menn í ár-
anna rás þá notaði Hreggviður tekj-
urnar af hvalvertíðunum til að fjár-
magna nám á veturna. Ég átti allt-
af námið skuldlaust, þökk sé hvaln-
um. Þegar ég byrjaði fyrst um vorið
1966 þá var ég einmitt að taka inn-
tökupróf í Verzlunarskólann. Þar var
ég næstu vetur og svo í Stýrimanna-
skólanum eftir það og alltaf á Hvali 6
á sumrin. Eftir Verzlunarskólann var
ég svo eitt ár á Gullfossi sem háseti til
að ná mér í siglingatíma því ég ætlaði
í Stýrimannaskólann. Þar settist ég á
skólabekk en var jafnframt á flutn-
ingaskipum snemma á vorin áður en
hvalurinn hófst. Einnig fór ég túr á
línubáti. Það var mjög erfiður túr og
lítið upp úr því að hafa. Þetta urðu
einu kynni mín af fiskveiðum en sjó-
maður skyldi ég nú samt verða.
Hann lauk farmannaprófi 1975
og fékk strax stöðu sem stýrimað-
ur hjá Eimskip. Ég neyddist til að
hætta hvalveiðum. Það var mjög erf-
itt og sárt að gera það. En ég varð að
velja milli þess að fá fasta yfirmanns-
stöðu hjá Eimskip eða hafa sum-
arvinnu á hvalbátnum og búa síð-
an við óörugga vinnu á veturna. Ég
kaus fyrri kostinn en sá alltaf eftir
því. Hjá Eimskip fékk ég strax stýri-
mannspláss á Brúarfossi gamla. Mað-
ur kynntist mörgum skemmtilegum
mönnum á flutningaskipunum. Mér
finnst þó nú í seinni tíð gert fullmik-
ið úr glansinum við að vera á skip-
um eins og Gullfossi. Við sem unn-
um þarna um borð máttum ekki hafa
nein samskipti við farþegana. Þetta
var bara vinna hjá okkur. Yfirmenn-
irnir voru líka svolítið stífir í þá daga,
sérstaklega á Gullfossi. Það voru
kannski helst þeir sem voru að byrja
spariklæddir á stjórnpalli. Andinn var
hins vegar ágætur um borð. Kristján
Aðalsteinsson var skipstjóri meðan ég
var þarna og svo var Þór Elísson yfir-
stýrimaður. Hann var bróðir Más El-
íssonar fiskimálastjóra. Seinna var ég
svo stýrimaður hjá Þór á gamla Lag-
arfossi eða Lagganum eins og hann
var kallaður, og líka á Bakkafossi. Þór
var alveg öndvegismaður.
Sýndu betri
hliðar með konum
Hvað sem Hreggviður segir um
glansmyndir farmennskunnar þá er
millilandaskipið Gullfoss löngu orð-
ið að hálfgerðri goðsögn í Íslands-
sögunni. Þegar Hreggviður var um
borð sigldi Gullfoss milli Reykja-
víkur, Þórshafnar í Færeyjum, Edin-
borgar í Skotlandi og Kaupmanna-
hafnar í Danmörku. Skipið stopp-
aði alltaf þrjá daga í Kaupmanna-
höfn. Hún var okkur önnur heima-
borg. Svo fór ég tvær vorferðir með
Gullfossi. Þá sigldum við til Cork
á Írlandi og Jersey í Ermarsundi,
Rotterdam í Hollandi og San Se-
bastian á Spáni. Þá voru margir úr
áhöfninni með eiginkonurnar með í
för. Það var alltaf betri andi um borð
í skipunum ef konur voru með í för.
Þá sýndu menn sínar betri hliðar og
urðu kúltíveraðri í allir framkomu,
segir Hreggviður og verður sposk-
ur á svip.
Hann var sjálfur einhleypur á
þessum árum. Ég var fastráðinn sem
stýrimaður hjá Eimskip til 1982. Ég
fór eiginlega aldrei í frí. Við ungu
mennirnir sem vorum á lausu vorum
hiklaust látnir sigla yfir jól og ára-
mót. Ef einhverjir veiktust eða fóru í
frí var ég alltaf mjög tilleiðanlegur að
leysa af. Það kom nokkrum sinnum
fyrir að maður var á leið niður land-
ganginn á leið í frí að ég sneri við til
að fara í afleysingatúr. Það má vara
sig á þessu, menn á sjó þurfa sín frí.
Það var þó gaman af þessu.
Með annan fótinn á sjó
Þar kom þó að piparsveinalífinu til
sjós lauk. Hreggviður kynntist Maríu
Jónu og þá urðu kaflaskil á ferlinum.
Þegar við gengum í hjónaband og
fórum að eignast börn hætti ég sem
stýrimaður hjá Eimskip. Ég ætlaði í
land og hélt ég myndi gera gagn þar,
en það var nú svona og svona. Það var
erfiðara en segja það að ætla bara að
axla sín skinn og ganga frá borði án
þess að líta um öxl. Hreggviður var
eftirsóttur hjá sinni gömlu útgerð.
Eftir að ég hætti þá var ég alltaf að
leysa af á skipunum hjá Eimskip. Ég
átti kost á því að fara á skrifstofuna
hjá fyrirtækinu því ég var með versl-
unarpróf. María vildi hins vegar ekki
flytja úr Borgarnesi. Við settumst að
hér og stofnuðum heimili. Ég hélt þó
áfram að leysa af bæði yfir hátíðar og
á sumrin.
Haustið sem Hreggviður hætti sem
fastráðinn stýrimaður hjá Eimskip fór
hann að vinna í sláturhúsi Kaupfélags
Borgfirðinga úti í Brákarey. Það var
mjög skemmtilegt og ég kynntist þar
mörgu sveitafólki. Síðan starfaði ég
hjá Borgarverki sem skrifstofumaður.
Ég átti líka viðkomu í matvörudeild-
inni í Kaupfélaginu en vann svo í 11
ár sem sölumaður hjá Vírneti.
Hreggviður Hreggviðsson stýrimaður og útfararstjóri:
Byrjaði í hvalnum og endar í hvalnum
Hreggviður Hreggviðsson á heimili sínu í Borgarnesi. Í bakgrunni er málverk af Hvali 6 eftir Andrés Magnússon sem um árabil
var verkstjóri í hvalstöðinni í Hvalfirði.
Á skólabekk í Stýrimannaskólanum.
Hreggviður situr yst við borðaröð
númer tvö talið framanfrá.
Hvalur 6 í Hvalfirði. Þessa ljósmynd tók Hreggviður úr
tunnunni niður yfir brúna á Hvali 6.
Stjórpallur skipsins er opinn eins og
sjá má. Hvalir eru á báðum síðum
skipsins.
Hreggviður klifrar upp í útsýnistunnuna í frammastrinu á Hvali 6. Þar þótti hann
bæði árvökull og góður þar sem hann hafði góða sjón, þekkti tegundirnar og
hafði brennandi áhuga á hvalveiðunum.