Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Blaðsíða 17

þeim talmálslega og lipra stíl sem höfundur er
þekktur fyrir. Hann sviðsetur líka atburði með
áhrifamiklum hætti án óþarfa útúrdúra. Þótt
háðinu sé hér einnig stillt í hóf og það beinist
ekki að aðalpersónunum tveimur, Þórði kakala
og Kolbeini unga, geymir sagan samt sem áður
mörg skopleg atvik og fyndnar mannlýsingar.
Og sé það rétt að „hinn fádæma læsilegi stíll
Einars kall[i] á frásagnarverða viðburði", eins
og Guðmundur Andri Thorsson hefur haldið
fram,3 þá hefur hann komist í feitt þar sem eru
stormasamar sviptingar Sturlungaaldar. Úr
skáldsögu Williams Faulkner, As I Lay Dying,
hefur Einar þegið frásagnaraðferð þar sem hver
kafli ber nafn þeirrar sögupersónu sem þar hef-
ur orðið. Úr þessu verður margradda frásögn
sem hentar vel til að miðla þeirri togstreitu sem
ríkir milli manna á hinni miklu vígaöld og rjúfa
atburðarásina án þess þó að slaka á spennunni.
Einar hefur einnig lýst því í viðtali við DVhvern-
ig þessi aðferð hafi gert sér kleift að „draga
fólk, sem okkur virðist fjarlægt, upp að okkur".
Með því að nota breytilegt sjónarhorn á þenn-
an hátt er hægt að lýsa persónum og atburðum
„innan frá" og frá ýmsum hliðum og auka blæ-
brigði í frásögninni.
Kolbíturinn
Fremst í bókinni er tileinkun til þeirra Faulkners
og Ásgeirs Jakobssonar sem skrifaði bók um
sama efni og Einar, Þórður kakali, fyrir rúmum
áratug. Þar dregur hann saman efni um Þórð úr
Sturlungu, Arons sögu Hjörleifssonar, Þorgils
sögu skarða og Hákonar sögu auk þess sem
bókin hefur að geyma margvíslega snjalla leik-
mannsþanka um sögu Þórðar og persónur
hennar. Augljóst er af lestri bókar Ásgeirs að
saga Þórðar hefur lengi verið honum hugleikin
og ekki ólíklegt að Einar hafi fært sér saman-
tekt hans og ýmsar hugleiðingar í nyt. Til að
mynda virðist hann byggja á þeirri túlkun Ás-
geirs að Þórður hafi staðið í skugganum af
Sturlu bróður sínum sem var eftirlæti föður
þeirra, það hafi „ekki verið pláss fyrir þá báða,
Sturlu og Þórð" á íslandi og því hafi Þórður far-
ið utan, en um þetta eru engar ritaðar heimild-
ir.4 í Óvinafagnaði segir Tumi yngri bróðir Þórð-
ar hann á einum stað vera „með eitthvað meint
ofdekur á Sturlu bróður á heilanum" (87).
Þetta, ásamt þvl að Þórður fær sýnilega ekki
mikinn frama í konungsgarði í Noregi og leggst
í óreglu þar ytra, veldur því að hann fær á sig yf-
irbragð kolbítsins í ævintýrunum sem flestir
hafa afskrifað en sýnir þegar í harðbakkann
slær hvers hann er megnugur.
Sagan hefst í Noregi árið 1238 þar sem Þórð-
ur situr að sumbli í Niðarósi og fær þær fréttir
að faðir hans, Sighvatur, og bræður þrír hafi
verið drepnir á Örlygsstöðum og þar með sé
endi bundinn á veldi Sturlunga. Fregnirnar af
Örlygsstaðabardaga kippa grundvellinum und-
an ónytjungstilveru hans. Þótt hann virðist
manna ólíklegastur til að gerast leiðtogi og
heyja styrjaldir er hann orðinn eignalaus, getur
ekki slegið lán lengur og við lýsingar á svívirði-
legum drápum á föður hans og bræðrum fyllist
hann stolti og hættir ólifnaðinum. Þó hefur
hann ekki annað í hyggju þegar hann siglir til ís-
lands en að endurheimta arf sinn.
Strax þegar Þórður kemur til Eyjafjarðar finn-
ur lesandinn að landið er í hálfgerðum álögum
vegna þeirrar óaldar sem þar hefur ríkt um
langt skeið. Þegar Sturla Þórðarson frændi
hans spyr hann hvernig honum lítist á blikuna,
,,[m]eð augum útlagans", svarar Þórður: „Það
eru allir eins og á glóðum ... Það virðast allir
vera með hjartað í buxunum." (89) Líkt og
drengurinn sem kunni ekki að hræðast stígur
Þórður ósmeykur fram á þetta svið og fer brátt
að sækja að veldi Kolbeins unga þótt við of-
urefli sé að etja og þótt flestir telji að hann sé
að ana út í opinn dauðann.
Hann er þó lengi vel óviss um hvað hann
skuli gera á íslandi. Hann er fyrst og fremst
með hugann við að hefna föður síns og bræðra
og endurheimta eignir sínar en virðist ekki ala
með sér neina drauma um landsyfirráð. Eftir að
til íslands er komið fer hann þó smám saman
að meta stöðu sína raunsætt og það setur að
honum geig en hann hristir af sér alla uppgjaf-
arþanka. Hann finnur að hann verður að taka af
skarið og gerast leiðtogi fyrir því liði sem hann
hefur safnað um sig. Þáttaskil verða þegar
hann tekur ákvörðun um að ráðast á Skálholts-
stað, á honum verður eins konar umbreyting
sem lýst er svo að „... það glóði í kringum
hann ..." (137). Fylgi við hann eykst og hann
verður hissa á þeim umskiptum sem orðið hafa
á hans högum. Skyndilega er hann orðinn höfð-
ingi og farinn „að eignast ýmsa bandamenn í
„stríðinu" við Kolbein unga, - stríði sem ég var
varla farinn að gera mér grein fyrir sjálfur..."
(206).
Bölsýnn efahyggjumaður
[ Þórðar sögu kakala gengur Kolbeinn ungi
miskunnarlaust fram í morðum og vígaferlum
til að tryggja völd sín án þess að lesandinn fái
að skyggnast inn í þann hug sem þar býr að
baki. Einar lýsir honum sem manni sem hefur
ófús sogast inn í vítahring ofbeldisins en þráir
að losna út úr honum. Hann lítur á vígaferlin án
allrar glýju, kveðst vera „enginn vígamaður eða
landstjórnandi, hvað þá fursti eða jarl, ... bara
bóndi, dreymdi um að vera skáld og fá að yrkja
mína jörð f friði og kveða lof mínum himna-
smiði líkt og föðurbróðir minn Kolbeinn eldri..."
(43). Hann er þjakaður maður, skemmdur á lík-
ama og sál af þeim voðaverkum sem hann hef-