Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Qupperneq 65

Óli Jón Jónsson: Mannabein tmm bls. 63
Ég tók snemma þá ákvörðun að þegja um
hlutdeild mína í þessum leiðangri. Eftir stríð
þótti nefnilega allt annað en fínt að hafa komið
nálægt einhverju svona löguðu. Þá voru breytt-
ir tímar. Þær hugmyndir sem bjuggu að baki
þóttu ekki lengur gild vísindi. Menn hættu líka
alveg að ræða um þessi mál í stéttinni, að
minnsta kosti á þann hátt sem þeir höfðu áður
gert. Reyndar hef ég aldrei sagt orð um þessa
atburði við nokkurn mann, ekki heldur mína
nánustu. Þetta hefur verið mitt prívat-leyndar-
mál í meira en 65 ár.
Ekki þurfti ég að hafa áhyggjur af Ragnari. Ég
veit með nokkurri vissu að hann minntist aldrei
á mig þegar hann ræddi við aðra um þessa
hluti. Ég held að hann hafi skilið að þetta var
viðkvæmt fyrir mig. Það eina sem ég veit um
aðra leiðangursmenn er að þeir hurfu úr landi
skömmu eftir þessa atburði og sáust aldrei
framar. Örlög þeirra gilda mig einu.
En þegar ég stóð öllum þessum árum síðar
og virti fyrir mér beinin úr Þjórsárdal, skildi ég
hvað það var sem hafði dregið mig ofan í þenn-
an kjallara. Fram að þeirri stundu hafði ég ekki
gert mér Ijóst hvers vegna ég var reiðubúinn til
að leggja ferðalagið á mig. Af hverju mér fannst
ég verða að fara á staðinn og kanna málið. Af
hverju mér fannst eins og eitthvað togaði í mig.
Nú skildi ég loksins hvað það var sem hafði ver-
ið að vefjast fyrir mér öll þessi ár.
Fyrir augum mér lágu jarðneskar leifar fólks
sem fyrir langalöngu hafði verið lagt til hinstu
hvílu í afskekktum dal á fslandi. Þar hafði það
fengið að vera í friði þangað til dag einn að
menn birtust sem grófu það úr jörðu og höfðu
á brott með sér. Þann dag hafði ég tekið þátt í
að fremja óhæfuverk - níðingsverk - og allar
götur síðan hafði ég átt óuppgerða skuld við
þetta fólk. Ég hafði gert því rangt til.
unar af alveg sérstöku tagi. Varð allur léttari.
Var búinn að grafa aftur yfir beinin.
VI.
Eftir því sem líður á daginn, magnast ónotatil-
finningin. Ég reyni þó að láta á engu bera. Mér
er sagt að ég eigi bara að grafa niður á beinin,
ofan af þeim og f kringum þau, þannig að gott
sé að komast að þeim. Hinir sjá um restina.
Stúdentinn og Úlfur bera beinin afsíðis og raða
þeim upp í sandinum. Þar krýpur stúdentinn
yfir þeim og párar eitthvað í skrifblokk. Menn
segja fátt en stúdentinn og Úlfur skrafa eitt-
hvað sfn á milli í hálfum hljóðum. Svona geng-
ur það fyrir sig næstu þrjá klukkutímana. Inn á
milli verður mér litið á Ragnar. Hann er allt í
einu orðinn mjög alvarlegur á svipinn. Það er
allt krökkt af beinum og ég gref niður á hverja
hauskúpuna á fætur annarri. Þær eru langflest-
ar heilar en ekki hvítar á litinn heldur rauðar eða
brúnar. Margar eru af börnum.
Mér finnst orðið óþolandi heitt, svitinn renn-
ur niður bakið á mér og ég þarf að taka góðar
pásur inn á milli tarna. Ég er þurr í munninum
og á vörunum.
Ég sé útundan mér hvar Ragnar fórnar hönd-
um yfir einni gröfinni, Svo beygir hann sig nið-
ur og tekur upp hauskúpu. Hún er mjög stór,
eiginlega ótrúlega stór. Ragnar fer að handleika
hauskúpuna og þá losnar neðri helmingurinn
frá, allt fyrir neðan augntóftir. Hann leggur
neðri helminginn varlega frá sér á jörðina en
tekur svo efri hlutann og mátar á höfuðið á sér.
- Þetta passar alveg akkúrat, æpir hann og
mænir svo f átt til mín sposkur á svip. Hann lít-
ur út eins og maður með beinsjúkdóm, með of-
vaxið höfuð.
Mér verður flökurt, finnst að þetta ætli aldrei
að taka enda. Dagurinn líður hægt og undir lok-
in er ég orðinn dauðuppgefinn. Þegar loksins
stúdentinn kallar til okkar að þetta sé líklega að
verða komið gott er sólin horfin og skýin aftur
farin að hrannast upp yfir Heklu.
Úli Jón Jónsson (f. 1969) býr í Vesturbænum í Reykjavík. Sagan
er að nokkru leyti byggð á atburðum sem áttu sér stað á fyrri
hluta síðustu aldar.
Þegar ég hafði opnað alla kassana, lokað
þeim aftur og staflað upp á nýjan leik, var eins
og þessu ástandi væri aflétt. Ég fann til vellíð-