Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Blaðsíða 40

Mark Brown
Leikhús stríðsins
Viðtat við Harold Pinter
Að sækja Harold Pinter heim í vinnustofu hans
í vesturhluta London er í fyrstu eins og að
koma í heimsókn til hvaða vel menntaða Breta
á áttræðisaldri sem vera kynni. Bókahillurnar
svigna undan leikritum, skáldsögum og Ijóða-
bókum, auk yfirgripsmikils safns af tímaritinu
Wisden, biblíu krikkettaðdáandans, og stórt
málverk í impressjónískum stíl af krikketleik
gefur hreint ekki til kynna að hér sé vinnustað-
ur leikskálds sem með staðfastri og
ósiökkvandi róttækni sinni er enn þann dag i
dag talsverður þyrnir í augum breska menning-
arsamfélagsins.
Leikskáldskapur hans, gagnrýninn og oft trufl-
andi, hefur gegnum árin orðið samofinn vitund
bresku þjóðarinnar og alið af sér hugtakið
„Pintereska" í leikhúsumræðu samtímans.
Upp á síðkastið hefur Pinter, í krafti einarðlegra
stjórnmálaskoðana sinna, hlotið formlegan
sess í nútíma þjóðfélagsumræðu, en kannski
ekki á sérlega jákvæðan hátt. David Aar-
onovitch, blaðamaður á Independent, sem er
yfirlýstur stuðningsmaður stríðsreksturs, vísaði
í nýlegrí grein til fyrirbæris sem hann nefndi
„Pinterisma", stjórnmálastefnu sem honum
virtist fyrirmunað að aðgreina frá þeirri andúð á
Bandaríkjunum og Bandaríkjamönnum sem
andstæðingar styrjaldarinnar í Afganistan eru
gjarnan sakaðir um.
„í sannleika sagt læt ég það ekki ergja mig
þegar nafn mitt er notað á þennan hátt, hvort
sem menn búa til úr því nafnorð eða lýsingar-
orð," segir Pinter. „Það sem Aaronovitch gerði
úr því og það sem hann var að reyna að segja
með því var einfaldlega heimskulegt. Fyrir vikið
gef ég því enn minni gaum. Þetta er dæmi um
þá yfirborðslegu blaðamennsku sem stundum
er iðkuð hér í landi og mér finnst tæpast taka
þvf að hneykslast á henni. Háðsglósur af þessu
tagi frá blaðamönnum á borð við þennan hafa
svo oft beinst að mér að það er eins og að
skvetta vatni á gæs. Með öðrum orðum, mér
er andskotans sama."
Þegar leikskáldið ræðir um árásir blaða-
manna á hann sjálfan og verk hans gerir hann
það með skemmtilegri blöndu af fyrirlitningu
og kímni. í því hefur hann mikla þjálfun - enda
árásir blaðamanna á hann orðnar æði margar
gegnum tíðina.
Nýjasta uppþotið varð þegar einn blaðamanna
The Guardian túlkaði andstöðu hans við réttar-
höldin yfir Slobodan Milosevic sem stuðningsyf-
irlýsingu við þennan fyrrverandi einræðisherra
Serbíu. Slíkur hráskinnaleikur er, að mati Pinters,
„gamalkunnug rökleysa og afbökun. Ég átti að
hafa sagt orðrétt við Guardian: „Milosevic er
saklaus," en það sagði ég aldrei. Ég hef hvorki
haldið fram sakleysi hans né sekt, en þarna stóð
þetta svart á hvítu. Þessu neyddist Guardian að
sjálfsögðu til að biðjast afsökunar á."
Þó að þetta tilfelli hafi vakið hvað mesta athygli
er það ekkert einsdæmi. Nýlega mátti Guardian
(aftur) senda bæði Pinter og blaðamanninum
John Pilger formlega afsökunarbeiðni í kjölfar
harðorðrar greinar sem birt var eftir fyrrum rót-
tæklinginn Christopher Hitchens. Blaðamaður-
inn, sem starfar í Washington, hafði haldið því
fram, eins og Pinter útlistar það, „að við Pilger
hefðum sagt að Bandaríkjamenn hefðu 'kallað
yfir sig' árásirnar [þann 11. september 20011,
en það hafði hvorki ég né hann sagt."
Raunin er sú að skoðanir leikritahöfundarins
bæði á átökunum í kjölfar árásanna 11. septem-
ber og á réttarhöldunum í Haag eru, eins og
ætla mætti, talsvert ígrundaðri en þetta helsta
málgagn frjálslyndra í London virðist telja. Pint-
er hefur aldrei reynt að halda því fram að Milos-
evic sé saklaus, né heldur að hann ætti ekki að
koma fyrir rétt. Hins vegar sér hann ýmsa
meinbugi á eðli og framkvæmd Haag-dóm-
stólsins.
„Milosevic var rænt ólöglega," segir hann.
„Ef þú ætlar þér að standa fyrir réttarhaldi sem
á að fara fram samkvæmt alþjóðalögum og
fremur síðan lögbrot með því að ræna einstak-
lingnum sem á að færa fyrir rétt gerir það alla
framkvæmdina ákaflega grunsamlega frá upp-
hafi."
Pinter er heldur ekki mótfallinn hugmyndinni
um alþjóðlegan dómstól. „Ég held að það sé
mjög góð hugmynd, og mjög raunhæf hug-
mynd, að setja á stofn alþjóðlegan dómstól,
fyrir tilstilli Sameinuðu þjóðanna og með fullu
samþykki þjóða heimsins." Vandamálið liggur
að mati Pinters í því að Bandaríkin eru mótfall-
in slíkum dómstól. „Mér þótti mjög spaugilegt
þegar ég frétti af því að nú hafa verið samþykkt
lög á þandaríska þinginu sem kveða á um að