Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Blaðsíða 45

Ármann Jakobsson: Rangtúlkun veruleikans tmm bls. 43
hafi vera rétt sé blekking. Vanmat umheimsins
á frú Serrocold er þannig hluti af blekkingu sög-
unnar. Lesandinn fellur fyrir henni þó að hann
viti ósköp vel að gamlar konur eru iðulega van-
metnar. Hversu oft hafa menn ekki afgreitt það
sem ungfrú Marple hefur að segja sem þrugl?
Þannig er í fléttunni ákveðin umræða um for-
dóma samfélagsins. Það er engin tilviljun að
það er gömul kona sem hefur verið hunsuð
sem mikilvægt vitni vegna þess að samkvæmt
viðmiðum samfélagsins eru gamlar konur álitn-
ar úr tengslum við veruleikann. í They Do It
With Mirrors eru.það hins vegar aðeins þessar
tvær gömlu konur sem átta sig á því hvað er
raunverulega að gerast, hvor með sínum hætti.
Frú Serrocold hefur ekki sama sjálfstraust og
ungfrú Marple og efast að lokum um eigin
skynjun þó að hún hafi í fyrstu skilið mætavel
að henni var ekki ógnað. Ungfrú Marple lætur í
fyrstu blekkjast eins og aðrir en sér að lokum í
gegnum leiktjöldin og fordómana.
Sams konar fordómar eru meginefni sög-
unnar Evil Under the Sun (1941). Eins og marg-
ar sögur Agöthu Christie- en ekki allar! - ger-
ist þessi saga í lokuðum heimi, meðal gesta á
eyju við strönd Englands. Þar eru hinir og þess-
ir gestir, þar á meðal Hercule Poirot. Athygli
allra beinist að rauðhærðu leikkonunni Arlenu
Stuart. Hún gengur inn á baðströnd fulla af fólki
í miðjum samræðum um illskuna og hin karl-
mannlega og veðurbitna Emily Brewster er fljót
að lýsa því yfir að henni þyki Arlena holdgerv-
ingur illskunnar. Skömmu síðar tekur hin skyn-
sama Rosamund Darnley undir þetta og bendir
á að nú muni Arlena vefja hinum einfalda en
laglega Patrick Redfern um fingur sér. Slíkir
menn séu „meat and drink" (ær og kýr) Arlenu
sem hún kallar „that man-eating tiger" (25)
(mannætutígrisdýr).10 Almannarómurinn í sög-
unni ákveður þannig strax í upphafi að Arlena
sé hin seka í þeim þríhyrningi sem skapast. Hin
eiginlegu fórnarlömb séu Redfernhjónin. Sjálf
kvartar frú Redfern undan meðaumkun og
reynir að bera sig vel við Hercule Poirot.
Síðan er Arlena myrt og sú morðgáta virðist
óleysanleg. Miklu máli skiptir þar að morðingj-
arnir hafa komið sér upp að því er virðist óhrekj-
anlegri fjarvistarsönnun. Hitt er raunar ekki síð-
ur mikilvægt að löngu áður en morðið er framið
er búið að túlka söguna Arlenu í óhag. Hercule
Poirot virðist í fyrstu látast blekkjast en vinnur
þó eftir annarri tilgátu og finnur sér að lokum
skoðanabróður í hinum þögla Ameríkana Odell
Gardener sem telur að Arlena hafi verið „pretty
much of a darned fool" (146) (bölvaður bjáni).11
Þá fyrst opnar sagan lesendum leið að túlkun
Poirots sem hann hefur fram að því haldið fyrir
sig.
Sjálfur orðar Poirot þetta svona:
I saw her, first, last, and all the time, as an
eternal and predestined victim. Because she
was beautiful, because she had glamour,
because men turned their heads to look at
her, it was assumed that she was the type
of woman who wrecked lives and destroyed
souls. But I saw her very differently. It was
not she who fatally attracted men - it was
men who fatally attracted her. (176)
(Ég sá hana fyrst og síðast og alltaf sem hið
eilífa undankomulausa fórnarlamb. Hún var
fögur, hún hafði sjarma, karlmenn sneru sér
við til að horfa á hana og fyrir bragðið var álit-
ið að hún væri kona sem eyðilegði líf og sál-
ir manna. En það var ekki hún sem laðaði
karlmenn svona að sér - það var hún sem
laðaðist að þeim.)12
Tæfan Arlena reynist þvert á móti vera ástsjúk
kona sem erfórnarlamb óprúttins flagara. Strax
í öðrum kafla sögunnar hefur raunar komið
fram að lávarður einn sem hafði haldið við Ar-
lenu hefði hætt við að giftast henni og hún
hefði höfðað mál. Þannig hafa frá upphafi legið
fyrir staðreyndir sem benda til þess að túlkun
almannaróms á Arlenu sé röng. Raddirnar í
sögunni kæfa þær hins vegar og koma í veg fyr-
irað morðgátan sé leyst. Um leið leikur Agatha
Christie sér með algengar klisjur um eldri kon-
ur (og kannski ekki síst rauðhærðar leikkonur)
sem séu glyðrur, sírenur og mannætukonur.
Hún beinir sjónum að því hvernig konum er iðu-
lega kennt um framhjáhald og þær sakaðar um
að draga menn á tálar, ekki öfugt. Þessar klisj-
ur reynast öflugri en staðreyndirnar í málinu. En
þær eru afhjúpaðar í bókarlok.
í Evil Under the Sun notfærir Agatha Christie
sér þannig fordóma gagnvart konum til að
blekkja lesendur og afhjúpar þá um leið. Hinn
raunverulegi flagari í sögunni reynist vera karl-
maður og hin auma litla eiginkona er aðeins að
leika hlutverk. Það er rauðhærða flagðið sem er
fórnarlambið. Ekki aðeins fórnarlamb morðingj-
ans heldur einnig fordóma í samfélaginu.
Agatha Christie vinnur þannig með klisjur í