Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Page 13

Lilja Hjartardóttir: Deilur Ísraelsríkis og Paiestínumanna tmm bls. 11
Af hálfu (sraela er útilokað að hægt sé að
semja um flutning milljóna araba til ísraels og
gera þannig út um ríki gyðinga. í Ísraelsríki búa
nú um 5 milljónir gyðinga og ein milljón Palest-
ínumanna. Krafan um heimför er ein af lykil-
kröfum Palestínumanna. Undanfarin ár hafa
umræður beinst að því að heimförin sé til
Palestínu, þ.e. til Vesturbakkans og Gaza, en
ekki til fyrra heimilis þó svo að rétturinn til þess
sé til staðar. Þegar vinna við friðarferlið hófst í
Madríd árið 1991 hófust umfangsmiklar rann-
sóknir á stöðu flóttafólksins. Sérstakur vinnu-
hópur var skipaður en eftir að al-Aqsa-uppreisn-
in hófst haustið 2000 var hópurinn lagður niður.
Jerúsalem
Bretar hernámu hina helgu borg Jerúsalem árið
1917 og var það upphafið að stjórn þeirra í
Palestínu. f tillögu Sameinuðu þjóðanna um
skiptingu Palestínu átti Jerúsalem að vera
„corpum seperatum" og lúta alþjóðlegri stjórn.
( stríðinu 1948 náðu ísralear yfirráðum yfir
Vestur-Jerúsalem (nýja hlutanum) og færðu
þeir Knesset (þing Ísraelsríkis) þangað um leið.
í sex daga stríðinu árið 1967 náðu fsraelar
Austur-Jerúsalem (gamla hlutanum) frá Jórdan-
íu og þar með yfirráðum yfir allri borginni. Um
leið og Netanyahu tók við stjórnartaumunum
1996 og Sharon við skipulagsráðuneytinu voru
göngin opnuð undir Musterishæðina og nýjar
byggingar fyrir gyðinga reistar í austurhlutan-
um. Ólíklegt er að Palestínumenn muni semja
um frið án yfirráða yfir austurhlutanum og þeir
gera kröfu um að Jerúsalem verði höfuðborg
sjálfstæðs ríkis þeirra.
Stofnun sjálfstaeðs ríkis
Palestínumanna og hlutverk PLO
Öryggi fyrir ofsótta þjóð og lausn á flótta-
mannavandamáli Evrópu voru markmið hinna
33 fulltrúa Sameinuðu þjóðanna sem ákváðu
þann 29. nóvember 1947 að skipta Palestínu.
Um leið urðu væntingar einnar og hálfrar millj-
ónararaba í Palestínu um rétt til sjálfsákvörðun-
ar að engu. Fulltrúar araba mótmæltu því að
Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna væri lög-
mætur aðili til slíkra gjörninga sem gengju þvert
á sjálfsákvörðunarrétt íbúanna. Vildu þeir vísa
deilunni til Alþjóðadómstólsins en sú tillaga var
naumlega felld. Fulltrúar araba stóðu mun verr
að öllum málarekstri hjá Sameinuðu þjóðunum
en síonistar. Þeir voru illa undirbúnir og tungu-
málaerfiðleikar háðu sumum þeirra. Æðsta-
nefnd araba í Palestínu neitaði að taka þátt í
störfum nefndarinnar sem vann að málinu.
Flugmyndir um sérstakt ríki Palestínumanna
koma fram eftir afhroð arabaríkjanna í sex daga
stríðinu árið 1967. Forystumenn PLO, með
Yasser Arafat í broddi fylkingar, kröfðust þess
að Palestínumenn tækju málin í eigin hendur.
Frá stríðinu um Súez-skurð 1956 hafði Nasser,
forseti Egyptalands, verið leiðtogi araba. Tími
hans var liðinn eftir sex daga stríðið, sem hann
var upphafsmaður að, og um leið væntingar
araba um þróun sam-arabískrar þjóðernis-
stefnu.
ísraelar litu á Frelsisamtök Palestínu, PLO,
sem ólögleg hryðjuverkasamtök, og ekki að
ástæðulausu. Frá því margar og ólíkar hreyfing-
ar sameinuðust undir hatti þeirra árið 1964
hafði PLO beitt skæruhernaði gegn mannvirkj-
um í ísrael, staðið að sprengingum í borgum og
bæjum, og alræmdasti hópurinn, PFLP (sem
samanstóð af nokkrum skæruliðahópum) undir
stjórn Habas, hafði rænt flugvélum og skipum,
tekið gísla og m.a. myrt 11 Israelska íþrótta-
menn á Ólympíuleikunum í Munchen 1972.
PLO-samtökin voru rekin með valdi frá Jórdan-
fu eftir blóðuga valdaránstilraun. Þaðan fóru
þau til Líbanon og áttu sinn þátt í borgarastyrj-
öldinni sem geisaði frá 1975-1982. ísraels-
menn réðust inn í landið og flæmdu PLO út
1982. Þar var að verki varnarmálaráðherrann
Sharon, sem átti óbeinan þátt í fjöldamorð-
unum í flóttamannabúðunum Shabra og
Shatila. Þúsundir féllu íárásinni á landið. Frá Lí-
banon fluttist starfsemin til Túnis, Israelar
sprengdu höfuðstöðvarnar þar árið 1985.
Árið 1974 fengu PLO stöðu áheyrnarfulltrúa hjá
Sameinuðu þjóðunum og náðu smám saman
að verða málsvarar Palestínumanna á alþjóða-
vettvangi.
Árið 1988 kúventu samtökin í tilraun til þess
að verða lögmætir samningsaðilar við ísrael.
Þjóðráð Palestinu lýsti jafnframt yfir sjálfstæðu
ríki í Palestínu. Sama ár lét Jórdanía stjórn
Vesturbakkans í hendur PLO.
Þegar friðarferlið hófst ( Madríd árið 1991
neituðu stjórnvöld í ísrael því að hryðjuverka-
samtökin PLO kæmu þar nærri og samninga-
nefnd Palestínumanna var ekki viðurkennd
sem slík heldur sem hluti sameiginlegrar
nefndar Jórdanlu. Nefndin var hins vegar í stöð-
ugu sambandi við Arafat. Með Óslóarsam-
komulaginu viðurkenndi ísrael að lokum stöðu
PLO.
UO A-
FIÐ
0 MIL S 60
0 KILOMETERS 100
/ )
ísrael 1. |ún 1948. Herlr Araba
ísrael baetlr vlb slg. Nóvember 1948
(srael bætir vib sig. 1. janúar 1948
Landamærin vlb vopnahlé, jún. 1949